САХА СИРЭ. ДЬОКУУСКАЙ. КУЛУН ТУТАР 13 КҮНЭ — ULUS.MEDIA. С.А. Новгородов аатынан «Айар» национальнай кыһа кинигэни ааҕыыны көҕүлүүр, литэрэтиирэни пропагандалыыр сыалтан сыл түмүктэринэн өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн саамай ааҕар улууһу быһаарар үгэстээх. Түмүгү таһаарарга улуус бибилэтиэкэлэрэ кыһаҕа тахсар Саха сирин норуоттарын тылларынан уус-уран, оҕоҕо аналлаах уонна кыраайы үөрэтэр, өрөспүүбүлүкэ бэлиэ, үбүлүөйдээх дааталарыгар анаммыт араас кинигэни төһө ылаллара, ааҕааччылар маҕаһыыннартан уонна биирдиилээн кинигэ тарҕатар дьонтон кинигэни атыылаһыылара, улуустар төһө кинигэни сакаастаан бэчээттэтиилэрэ, Саха сиригэр тахсар үөрэх кинигэтинэн оскуолалары хааччыйыылара барыта ааҕыллан, уопсай түмүк таһаарыллар. Онуоха нэһилиэнньэ ахсаана, улуус хас биирдии киһитигэр кинигэ тиксиитин бырыһыана хайаан да учуоттанар. Ааспыт 2022 сыл түмүгүнэн саамай ааҕар улууһунан Мэҥэ Хаҥалас улууһа буолла, диэн кыһа пресс-сулууспата иһитиннэрэр. 

«Айар» кыһа сахалыы тылынан тахсар олохтоох литэрэтиирэ 80% кэриҥин оҥорон таһаарар. Ааспыт сылга 23 улуус бибилэтиэкэлэрэ «Айартан» кинигэни атыылаһан пуондаларын хаҥатыммыттар. Бастыҥнар кэккэлэригэр Нам, Мэҥэ Хаҥалас, Уус Алдан, Ньурба, Бүлүү, Таатта улуустара киирдилэр. Оттон ордук хоту улуустар бибилэтиэкэлэрэ сахалыы кинигэнэн хааччыллыылара мөлтөх. Ол биир суол биричиинэтинэн таһаҕаһы тириэрдии уустуктарынан, айан суола ыараханынан быһаарыахха сөп, ол эрээри сөбүгэр үбүлэнии баар буоллаҕына – ити кыаллар боппуруос.

Билигин бибилэтиэкэлэр үбүлэниилэрэ улуус дьаһалтатын баһылыгын, улуус депутаттарын быһаарыыларыттан быһаччы тутулуктаах. Оттон хас баһылык эрэ барыта дьоҥҥо ааҕыы суолтатын өйдүүр диэҕи сорох улуустарга бибилэтиэкэҕэ көрүллэр үп кэрэгэйэ толкуйдатар… Аны бибилэтиэкэлэр көрүллүбүт үптэн олохтоох литератураны ылыылара 3,5% тэҥнэһэр. Онон бибилэтиэкэ ааҕааччылара Сахабыт сирин суруйааччыларын айымньыларын, оҕоҕо аналлаах араас биллэрэр-үөрэтэр кинигэлэри, биһиги баай култуурабытын, үгэспитин кэпсиир, онтон да атын кинигэлэри билсибэттэригэр, аахпаттарыгар тиийэллэр. “Айар” кыһа сылга 300-чэкэ араас хабааннаах кинигэни таһаарар. Бу кинигэлэр ааҕааччыларын буллун диэн Дьокуускайга, улуустарга баар фирменнэй маҕаһыыннар уонна биирдиилээн атыылыыр дьон нөҥүө тарҕатыллар, ол эрээри биирдиилээн ааҕааччы үгүс кинигэни ылар кыаҕа суоҕа биллэр, манна бибилэтиэкэлэр төһүү күүс буолуохтаахтара мэлдьэх буолбат.

Екатерина Гладкина хаартыскаҕа түһэриитэ

Кэлиҥҥи сылларга кыһа өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр эмиэ кинигэни тарҕатар, 2021-2022 сылларга 20824 кинигэни ыыттылар. Саха сирин тас өттүттэн үлэлэһэр бибилэтиэкэ сылын ахсын эбиллэн иһэр, ол курдук ааспыт 2022 сылга 16 бибилэтиэкэ араас кинигэлэри сакаастаан ылла. Ол курдук киин куораттар бибилэтиэкэлэрэ сакаастаан атыылаһалларын таһынан, маҕаһыыннарга, интернет-маҕаһыыннарга туттарыллар. Ааспыт сылга бибилэтиэкэлэр нөҥүө 2843, маҕаһыыннарынан 4596 кинигэни сакаастан ыллылар. Манна Н.Н. Муравьев-Амурскай аатынан Амур уобалаһын бибилэтиэкэтэ икки кэлиҥҥи сылга уопсайа 4900 кинигэни атыыласпытын үтүө холобур быһыытынан ахтыахха сөп. Ону таһынан кыһа араас кинигэ быыстапкаларыгар кыттан атыыны тэрийэ сатыыр эрээри, кэлии-барыы ороскуота улахан буолан, элбэх быыстапкаларга кыттыбакка хаалар.

Ааспыт сылга ураты түгэн буолан турар, Ийэ тыл уонна сурук-бичик декадатын чэрчитинэн национальнай регионнарга, уопсайынан Арассыыйа регионнарыгар бастакынан Ayarbook диэн мобильнай сыһыарыы таҕыста. Манна электроннай кинигэлэри ааҕыахха, аудиокинигэлэри истиэххэ сөп. Билигин, хомойуох иһин, санкциялар биллэриллэннэр, базовай, премиум, стандарт диэн подпискалар үлэлээбэттэр, ол гынан баран 300-чэ босхо кинигэ бу сыһыарыыга баар. Сыһыарыы подписчиктара күн-түүн элбииллэрэ үөрдэр, үгэс буолбут кумааҕы кинигэни сэргэ сахалыы электроннай кинигэни дьон-сэргэ балачча ааҕар буолбутун туоһулуур.

Уопсайынан, кэлиҥҥи сылларга кинигэ эйгэтигэр кэккэ ситиһиилэр бааллар. Ону ахтан аастахха, Саха сирэ 2020 сыл бүтэһигэр «Арассыыйаҕа саамай ааҕар регион» үрдүк аатын ылбыта. 2021 сыллаахха өссө эбии ситиһиилэнэн, Саха сирэ «Ааҕыы уонна кинигэ территориятынан» биллэриллибитэ. Дьэ, бу чахчы сөҕүмэр ситиһиилэр. Маннык куонкурус быйыл Арассыыйаҕа ахсыс төгүлүн ыытылынна. Ол гынан баран биир да национальнай регион Арассыыйа үрдүнэн «Саамай ааҕар регион» аатын күн бүгүҥҥэ диэри ыла илик. Саха сирин кинигэтин кыһата 2021 сыллаахха Арассыыйаҕа кинигэ эйгэтигэр саамай сүрүн наҕарааданы, Арассыыйа кинигэтин «Оскарын», национальнай өрөспүүбүлүкэлэртэн эмиэ бастакынан ылары ситиһэн турар. Аны бу адьас соторутааҕыта саха дьоно бары киэн туттар Мандар Ууспут кинигэтэ – «Саха ойуута-бичигэ» – Арассыыйа норуоттарын култуурунай нэһилиэстибэлэрин сылларынан биллэриллибит куонкуруска анаан хас эмэ сүүһүнэн тахсыбыт кинигэлэртэн кыайан, биэс бастыҥнар истэригэр киирэн, кыһыл көмүс дьупулуомунан наҕараадаланна. Бу үрдүк ситиһиилэргэ өрөспүүбүлүкэ салалтатыттан саҕалаан, хас биирдии ааҕааччыга, бибилэтиэкэҕэ тиийэ бары кыттыгастаахпыт. Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана Айсен Сергеевич Николаев, бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Васильевич Местников, Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Александр Николаевич Жирков национальнай литэрэтиирэ баар буолуохтаах, сахалыы кинигэ тахса туруохтаах, национальнай култуура, өй-санаа тарҕаныахтаах, ийэ тылбыт сүтүө суохтаах диэн сүрдээх күүстээх үлэни ыыталлар, тус болҕомтолорун уураллар. Ол курдук Арассыыйа 90-ча регионуттан Саха сирэ кинигэни таһаарыытын ахсаанынан, тираһынан 12-с миэстэҕэ сылдьабыт. Оттон киһиэхэ (дууһаҕа) тиксэр ахсаанынан биһиги инники күөҥҥэ баарбыт. Онно суруйааччылар, ааптардар, бибилэтиэкэрдэр, кинигэ тарҕатааччылар, ааҕааччылар, кинигэ эйгэтигэр үлэлиир дьон бука бары кыттыгастаахпыт.

Онон Саха сирин улуустарын инники өттүгэр «Саамай ааҕар улуус» аатын ыла сылдьыбыт Ньурба, Амма, Чурапчы, Мэҥэ Хаҥалас ситиспит чыпчаалларыгар дьулуһуҥ, баһылыктары нэһилиэнньэни олохтоох ааҕар, олоххо-дьаһахха туһалаах кинигэлэринэн бибилэтиэкэ нөҥүө хааччыйар кыаҕы биэриҥ диэн С.А. Новгородов аатынан «Айар» национальнай кыһа ыҥырар!