САХА СИРЭ. КУЛУН ТУТАР 30 КҮНЭ —  ULUS.MEDIA. Хаһан баҕарар түмсүү наада эрээри, ордук кытаанах кэм күүстээх сомоҕолоһууну эрэйэр, ирдиир. «Айыы киһитэ аһыныгас, күн киһитэ көмүскэс» диэн өбүгэлэрбит мээнэҕэ эппэтэхтэрин, бүгүҥҥү күн туоһулуур.

Байыаннай операция саҕаланыаҕыттан, Сахабыт сирин олохтоохторо, дойдубут атын куораттарыгар олорор биир дойдулаахтарбыт ким тугу сатыырынан, ким тугу кыайарынан итиннэ сылдьар дьоммутугар, уолаттарбытыгар өйөбүл, көмө буолаллар. Маны оннооҕор дойду Президенэ Владимир Путин бэлиэтээтэ, атын регионнары биһиги өрөспүүбүлүкэбит тэлбит суолун батыһалларыгар ыҥырда.

«Бастыҥнары батыс» рубрикабыт бүгүҥҥү геройунан байыаннай операция саҕаланыаҕыттан ылата тохтообокко, биир дойдулаахтарыгар таҥас-сап тигиитинэн күүстээх көмөнү оҥоро сылдьар күн күбэй ийэ, тэрийээччи, волонтер Ирина Саввина буолар.

Бары өттүнэн ыарахана

— Ирина Егоровна, бу үтүө дьыалаҕа хайдах быһыылаахтык ылсыбыккыный?

— Мин бастаан ойуур баһаардарыгар көмө оҥоруутугар үлэлэспитим. Үтүө дьыаланы оҥоруубун онтон саҕалаабытым. Ити хайысханан Ил Дархан гранын ылары ситиспиппит. Айыл Дьулурҕа, Гульнара Алексеева буоламмыт үлэлии-хамсыы сырыттахпытына, балаҕан ыйыгар быстах мобилизация саҕаламмыта.
Гульнаралыын «50 лет Победы» спорт дыбарыаһыгар тэриллибит пууҥҥа тиийэммит мобилизацияҕа ыҥырыллыбыт уолаттары кытта көрсөн кэпсэппиппит. Ол кэмҥэ гражданскай форум буолбута. Бу тэрээһиҥҥэ санаабын эппитим.

Орджоникидзе уулусса, 10 нүөмэригэр ыстаап тэриммиппит. 2022 сыл балаҕан ыйын 24 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ Уопсастыбаннай палаататын бэрэссэдээтэлэ Николай Бугаев, «Көмүлүөк» тэрилтэ салайааччыта Ольга Григорьева, саллааттар ийэлэрэ Мария Емельянова буоламмыт мунньахтаабыппыт. Бу күн ватсапка волонтердар наадалар диэн Ыҥырыы сурук суруйбутум.

Балаҕан ыйын 25 күнүгэр ойуур баһаарыгар хомуллубут, ордон хаалбыт утуйар мөһөөччүктэри, таҥаһы-сабы анал байыаннай дьайыыларга кытта сылдьар биир дойдулаахтарбытыгар ыыппыппыт. Бу күн волонтердар кэлбитинэн барбыттара. Бэйэм харчыбынан мөһөөччүктэри атыылаһаммын, баһаартан хаалбыт эмтэринэн 250 аптечка оҥорбуппут. Аптечка оҥорорбутугар мөһөөччүктэр наада буолалларын өйдөөбүппүт. Мария Емельяновалыын эмиэ ватсапка ити туһунан суруйбуппут. Өрөспүүбүлүкэ араас муннугуттан араас мөһөөччүк бөҕө кэллэ. Саҥа дьылга диэри 5 тыһыынча аптечка тигиллибитэ.

Бастаан моральнай да, психологическай да өттүнэн наһаа ыарахан этэ. Ытыы-соҥуу сылдьар дьон кэлэллэрэ, кинилэри уоскутарбыт. Бу быһыыттан-майгыттан сиэттэрэн, психологическай уонна юридическай кабинеттар аһыллылларын туруорсубутум. Өрөспүүбүлүкэ Уопсастыбаннай палаататын бэрэссэдээтэлэ Николай Бугаев көмөтүнэн ити кабинеттар аһылланнар үлэлии тураллар. Байыаннай дьайыыга көмөбүт ити курдук саҕаламмыта.

«Кэрэ» ателье көмөтүнэн

— Байыаннай операцияҕа сылдьар биир дойдулаахтарбытыгар таҥастары тигиини хаһааҥҥыттан саҕалаабыккытый?

— Итинник үлэлии сылдьан, «Кэрэ» ателье салайааччытын Александра Колесованы, «Хоту тент» тэрилтэ дириэктэрин Афанасий Махатыровы кытта билсибитим. Үһүөн олорон эрэ сүбэлэстибит. Александра бырааттара сулууспалыы сылдьар буоланнар, таҥас тигиитин боппуруоһун тута өйөөбүтэ. Сыаҕын аҥаарын туран биэрбитэ. Бу дьыалаҕа кыттыһалларыгар кэрэ аҥаардары ыҥырдым.

Сарсыҥҥы күнүгэр уонча дьахтар кэлбитэ. Утуйар мөһөөччүктэри эҥин тигэн киирэн бардыбыт. Бастаан утаа ити үлэни Александра Колесова үүннээбитэ-тэһииннээбитэ. Мин ыстаапка үлэлиир буоламмын, кэлэ-бара сылдьыбытым.

Кэлин туспа сыах наада буолара өйдөммүтэ. Алтынньы 10 күнүгэр ыстааппытыгар Ил Дархан уонна бырабыыталыстыба дьаһалтатын салайааччыта Георгий Михайлов кэлбитэ. Онно иистэнэр сыах дьиэтин туруорсубутум. Ол кэнниттэн Технопарк дьиэтигэр конференц-сааланы биэрбиттэрэ. Алтынньы 15 күнүттэн ылата итинтэн арахса иликпин. Ыстаапка Айыл Дьулурҕаны ыҥыран ылбытым. Кини күн бүгүнүгэр диэри итиннэ үлэлии сылдьар.

— Ирина Егоровна, иистэнэр массыыналаргытын эҥин хантан булбуккутуй?

— Бастаан «Хоту тент» тэрилтэ дириэктэрэ Афанасий Махатыров икки иистэнэр массыынаны, Технопарк тэрилтэ оверлок биэрбиттэрэ. Нам улууһун «Коммунэнерго» тэрилтэтэ оверлок уонна иистэнэр массыына бэлэхтээбитэ. Бэйэм дьиэбиттэн үс иистэнэр массыынабын аҕалбытым. Билигин сүүрбэттэн тахса иистэнэр массыыналаахпыт.

Ийэлэр туруннахтарына

— Байыаннай дьайыыга кытта сылдьар үгүс уолаттарбытын абырыы сылдьар «Эр хоһуун» диэн таҥас комплегын тигиитигэр хайдах кэлбиккитий?

Биир үтүө күн суруйааччы Күннүк Уурастыырап сиэнэ Айол Новиков диэн киһи флис матырыйаал уонна фурнитура бөҕөтүн киллэрэн биэрдэ. Уолаттарга толстовката тигиҥ диэн буолла. Боростуой да соҕустук буоллар, толстовкалары тигэн саҕалаабыппыт.

Аптечкаттан, толстовкаттан саҕалаан, билигин Саха сирэ барыта билэр-көрөр «Эр хоһуун» диэн 12-17 араас таҥастан турар кэмпилиэги тигэр буоллубут. Ийэлэр иискэ илиибит бара үөрэннэ.

— Кэмпилиэккитигэр «Эр хоһуун» диэн ааты ким толкуйдаабытай?

— Таҥаспыт кэмпилиэгэр «Эр хоһуун» диэн ааты норуот бэйэтэ иҥэрбитэ. Ол курдук, биир уол төлөпүөнүнэн: «Эр хоһуун» диэн кэмпилиэккит баар дуо?» — диэн ыйыппыта. Онтон ылата итинник ааттаммыта.

Бастаан таҥаспыт кэмпилиэгин угар мөһөөччүкпүтүн туга да суох ыытар дьиибэ баҕайы диэммин, «Офсеттарга» тиийэммин эр киһи харысхалын уонна «Эр хоһуун! Охтоохтон охтума, саалаахтан самныма, Сахаҥ сирэ эрэнэр, Сахаҥ сирэ кэтэһэр» диэн сурук уонна бэлиэ түһэттэрбитим.

Кэмпилиэги биир дойдулаахтарбыт наһаа сөбүлээтилэр. Биһиэхэ бааһырыы уонна уоппуска кэнниттэн хаан тохтуута, алдьархай диэн тугун көрбүт-билбит оҕолор кэлэллэр. Кинилэр туох наадатын сүбэлииллэр. Александра Колесова быраата аптамаат уоһугар хаа тигэр наадатын туһунан эппитэ. Итиннэ дэлби буор-сыыс, бадараан симиллэн эрэйдиир эбит.

Билигин отучча ийэ кэлэннэр мэлдьи иистэнэллэр. Биһиэнэ уопсастыбаннай үлэ буоллаҕа дии. Онон ким баҕалаах кэлэр. Араас улуустартан кэлэннэр көмөлөһөллөр. Уус Алдантан, Томпоттон, Мэҥэ Хаҥаластан, Халыматтан, о.д.а. уонтан тахса улуустан ийэлэр анаан-минээн кэлэннэр иистэннилэр. Мэҥэлэр, таатталар бэйэлэрэ иистэнэр сыах тэринэн эрэллэр. Дьокуускайга баар улуустар түмсүүлэрэ күүс-көмө буолаллар. Манна тоһоҕолоон үөһээ дьааҥылары бэлиэтиэм этэ. Өрөспүүбүлүкэ бүттүүнүн хамсааһыныгар кубулуйда. Итини таһынан маастар-кылаастары ыытабын.

— Ирина Егоровна, хантан төрүттээххиний, бэйэҥ иистэнньэҥ идэлээххин дуо? Таҥастаргыт дизайнын ким оҥорор?

— Томпо улууһун Мэҥэ Алданыттан төрүттээхпин. Иистэнньэҥ идэм суох. Таҥастарбыт дизайнын бэйэм оҥоробун. Ону таһынан бэйэм быһабын. Уолаттары тутан туран, быһабыт. Онон үчүгэй. Кэмпилиэк таҥастара бэйэм илиим иһинэн ааһаллар. Кытаанах ирдэбиллээхпин. Ширпотребка барара буоллар улаханнык болҕомтобун ууруом суоҕа эбитэ буолуо. Бу таҥас оҕолорбутугар тиийэр диэммит олус диэн кыһаллан-мүһэллэн хаачыстыбалаахтык тигэбит. Иистэнэр ийэлэр ону бэркэ диэн өйдүүллэр.

90-с сылларга ас-таҥас кырыымчык кэмигэр кыһалҕаттан оҕолорбор таҥастарын бэйэм тигэрим. Онно үөрэммитим билиҥҥи кытаанах кэмҥэ улаханнык туһалаата.

— Ирина Егоровна, кэпсээниҥ иһин махтанабын.

Людмила НОГОВИЦЫНА