Сүөһү аһылыгын бэлэмнээһиҥҥэ өрөспүүбүлүкэ улуустарыттан саамай улахан былааннаах уонна барыларыттан кыараҕас сирдээх-уоттаах Мэҥэ Хаҥалас отунан 76 бырыһыан хааччынары сабаҕалыыр. Ол эбэтэр былааннаммыт 41 тыһ. туоннаттан 31 704 туоннатын бэйэтин сириттэн булунар кыахтаах.

Быйыл сайын илин эҥээргэ бүттүүнүгэр кураан тыына илэ-чахчы билиннэ. Оннооҕор өҥ сирдээх Амма оҕустарда: бу кэмҥэ былааннаммыт оттон 75 бырыһыанын толорору чинчилиир. Таатта 77, Уус Алдан 89, Чурапчы кур оттуун 94 бырыһыаҥҥа тахсарга суоттаналлар. Урукку кураан дьылларга ким мөлтөх туруктааҕын, Амматтан уратылары, бу бэрээдэгинэн төттөрү ааҕыллар буолара.

Мэҥэ Хаҥалас улууһунааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетын салайааччыта Иннокентий Семеновы сирэй көрсөн кэпсэппиппэр:

“Биһиги улууспут оттонор 51 тыһ. гектар иэннээх сирдээҕиттэн эрдэ уу-хаар буолан быраҕыллыбыты аахпакка туран, сайын аайы ортотунан 48 тыһ. гектары оттооччубут. Быйыл 44-45 тыһ. гектары охсуохпут. Гектартан ортотунан 7-лии эрэ сэнтиниэр кэлэр. Билигин 14 тыһ. гектар сир охсуллара хаалла. Үрдүк сирдэрбит курааннаан, үүммэтилэр. Үрэхтэрбитигэр эрэммиппит даҕаны, мөлтөөн биэрдилэр. Холобур, Тамма үрэх урукку сылларга таһымнаан, ходуһалары нүөлсүтэр буоллаҕына, быйыл саас бэйэтин хаатынан эрэ сүүртэ. Суола сүнньүнэн сытар нэһилиэктэр эмиэ курааннаатылар. Инньэ гынан, оту билигин алаастар күөллэрин кытыылара уонна Өлүөнэ өрүспүт эҥээрэ биэрэ тураллар”, – диэн билиһиннэрдэ.

Мэҥэлэр былырыын баччаҕа 90-ча бырыһыан оттоммут буоллахтарына, билигин 70-ҥа тиийэ иликтэр. Адьас буорайыахтарын, хата, Моорук Суолатыгар Шестаков быһытын үлэлэтэн, 550 гектардаах итиэннэ Хорообукка 1 600 гектардаах ходуһалары халытан нүөлсүтэллэрэ сайын аайы бигэ үүнүүнү биэрэннэр, отунан салгыыллар.

Иннокентий Егорович иһитиннэрэринэн, 3 хаһаайыстыба мобильнайдара нэһилиэктэрин иһинэн ыраах баран, былааннаах отторун ылан, бэлиэр, бүтэн кэлбиттэр. Улуус хаһаайыстыбалара 18 мобильнай биригээдэнэн 65 тыраахтары кытта 91 киһини туруоран, 2 135 туонна оту булунар былааннаахтар. Бу кэмҥэ тыһыынчаттан таһаарбыттар. Саамай ырааппыттара – “Чүүйэ” МУТ Дьокуускай Хатаһыгар Мастыырга 350 туонна, Тараҕайтан Андрей Васильев бааһынай хаһаайыстыбата Дьокуускай Тулагытыгар Сатыы Талахха 150 туонна оту бэлэмниэхтэрэ. Чүүйэттэн Аркадий Дмитриев бааһынай хаһаайыстыбатын биригээдэтэ Уус Алдаҥҥа Кэптэни Тэскилээбит диэн сиригэр, II Наахараттан “Холкуоһунай” ТХПК отчуттара Амма Эмиһигэр Хомпуга оттуу сылдьаллар.

Дмитрий Тихонов баһылыктаах Мэҥэ Хаҥалас улууһун дьаһалтата мобильнай биригээдэлэригэр охсуллар-мунньуллар хас биирдии гектарга 11-дии лиитирэ сэлээркэни биэрэргэ дьаһал таһаарбыт. Барыта 22 туонна сэлээркэҕэ көмө үп көрүллүбүт. Аны Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтинэн сирэйдээн өрөспүүбүлүкэ көмөтө атырдьах ыйын бүтүүтэ эбэтэр балаҕан ыйын саҥатыгар тиксэриллэрин күүтэллэр.

Мобильнай биригээдэлэри үгүстэрин бааһынай хаһаайыстыбалар тэриммиттэр. Улуус производственнай кэпэрэтииптэрэ былааннаах отторун ортолоппут буоллахтарына, бааһынайдар уонна кэтэхтэр 70-нуу бырыһыаҥҥа чугаһатан эрэллэр. Ол гынан баран, тыа хаһаайыстыбатын салайааччыта этэринэн, оттуур сирдэрэ бүтэн, 1-дии, 2-лии туонна оту атыылаһан эбинэргэ сайаапкалаах ыал элбэх үһү.

Мэҥэ Хаҥалас улууһугар, оттооһун хаамыытынан сирдэттэххэ, I уонна II наахаралар, Догдоҥо, Төҥүлү, Майа, Хара, Бүтэйдээх, I Баатара, Дьабыыл, Алтан, Доллу, Чыамайыкы нэһилиэктэрэ кэлэр кыстыкка отунан чахчы тутайыыһылар. I Тыыллыма уонна III Тыыллыма улуус орто көрдөрүүтүттэн таһыччы оттоох буоллахтарына, II Тыыллыма адьас мөлтөх иһэр.

Ити эрээри, Мэҥэ үлэһит дьоно санааларын түһэрбэттэр, ааспыт нэдиэлэ бүтүүтэ Чүүйэҕэ Эбэ ходуһатыгар илии хотуурунан охсууга күүлэй тэрийдилэр.

Онно олохтоохтору тэҥэ Куорунайтан, Амматтан кунай хотуурдаахтар кэлэн илин былдьастылар. Уон саастарын туола илик уол оҕолортон саҕалаан саастарынан 10 бөлөх кыайыылаахтара сыаналаах бириистэри туттулар. Дьиэ кэргэн сылынан анал бириистэр олохтоммуттарын Амматтан бастаабыт Авдей, Матрена, Матвей Тимофеевтар уонна иккис миэстэлэммит олохтоох хамаанда – Артур, Матрена, Милана Жариннар дьиэ кэргэттэрэ ыллылар.

Ходуһа хоһууннарын тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин миниистирин бастакы солбуйааччы Анна Стручкова эҕэрдэлээтэ уонна эдэркээн от охсооччуларга бириистэрин туттарда.

Василий Никифоров