Аҕам Бүөтүр 1941 сылтан 1994 сылга диэри бултуур кэмигэр син араас түбэлтэлэргэ түбэстэҕэ. Сатыы Аканаттан Ханньыйа үрэҕэр диэри, кэлин самолетунан, вертолетунан Ээйик күөлүгэр, Лииндэ үрэҕэр кытта баран бултаан кэлээччи. Онно сылдьан араас дьикти түгэннэргэ түбэспитин кэпсээччи.

Чкаловка 1973 сыллаах күһүн, Хачыгыр Сэмэннээх дьиэлэригэр олордохпутуна буолбут түбэлтэни кэлин элбэхтик кэпсэтэн уонна ырытан көрбүппүт уонна туохтан маннык буолбутун толору кыайан быһаарбатахпыт. Ол түбэлтэ кэнниттэн, атыыһыт үлэтиттэн уурайан Аканаҕа төттөрү көспүппүт. Аҕам аатыттан кэпсиэм.

Арай киэһэ мотоциклынан Арыылаах күөлүгэр кус маныы кэллим. Аартыкка Восход 2 мотоциклбын ууран баран, уҥа диэки былыргыттан баар эргэ дугданы сөргүтэн, үс — түөрт эрэһиинэ мончуугу иннибэр быраҕан баран олордум. Күөлүм тулата харыйа ойуур, күһүн буолан түргэнник хараҥарар, онон арҕаа диэки хайыһан олоробун. Арыылаах күөлэ Мыдан аартыгар эрэ биир от кэлэр кыра ходуһалаах. Онно эргэ ньирэй ферматын хотонун сэмнэҕэ, үрдэ самнайбыт ампаар дьиэ турар, дал сэмнэҕэ баар. Күөлүм аартыктан уҥа диэки сытар, бэтэрээ өттүгэр ойуурга диэри тахса сытар, уҥуоргута кыра хонуулаах. Саҥа оннубун булан олорбутум кэнниттэн уҥуортан икки таба киирэн, үргүлдьү харбаан бэтэрээ диэки, миигиттэн сүүсчэ миэтэрэлээх сиринэн туораат, ууларын тэбэнэн бырдаҥалаппытынан, ойуурга киирдилэр. Онтон аҕыйах мүнүүтэ буолан баран табалар киирбит сирдэринэн икки бөрө киирэн кэллэ. Мин доруоптаах эрэ олоробун. Сүнньүөх эҥин ылбатахпын. Бөрөлөр табалар ууга киирбит суолларынан бадарааны тэпсэн киирэн күөлтэн тыастаах баҕайытык ууну истилэр. Онтон төннөн тахсан икки аҥы бардылар. Уҥа диэки барбыта барбалаан баран күөлгэ киирэн харбаан бэтэрээ кытылга таҕыста, табалар тахсыбыттарынааҕар миигиттэн өссө ырааҕынан туораата. Хаҥас барбыта күөлү эргийэн, мин мотоциклым таһынан Хачыкка киирэ турда. Тугу гыныахпын толкуйдуу сатыы турдахпына, аны маһы барчалаан уҥуортан эһэ киирэн кэллэ, туохха да аралдьыйбакка табалар киирбит сирдэринэн күөлгэ киирэн, бэттэх харбаан туораата, уонна табалар ойуурга барбыт суолларынан тыаһа бара турда. Арыы ойуур кэнниттэн Хачык диэн улахан оттонор сыһыы кэлэр, онтон хорууну бата бардахха Куртах ыанньык фермата бу турар. Мин кэлэрбэр ферма ынаҕын ыан бүтэрэн доильнай аппарат тыаһа тохтообут этэ. Кумаартан куоттаран түптэлэрин умаппыт этилэр. Киэһэ сөрүүн түстэҕинэ ынахтар мэччирэҥнэригэр киирэллэрэ. Табалар ол түптэлэргэ барардыы ааспыттара. Наһаа өр бириэмэ барбата, арай Мыданныыр суол устун бөрөлөр иккиэн түргэн үлүгэрдик төттөрү сүүрэн кэлэн, суол устун ааһа турдулар. Мотоциклбар наадыйан да көрбөтүлэр. Ходуһаны туораан сүпүттэрэ балачча буолбутун кэннэ бөрөлөр суолларын ирдээн аны эһэ сүүрэн ааста. Түргэнэ сүрдээх, мотоциклбын таарыйа сыһан ааста. Мин биир эмит чөккөй көтөн ааспытыгар наадыйбакка халлаан ситэри хараҥара илигинэ хомунан дьиэлээтим. Байанай бэйэтин баайын анаан-минээн аҕалан көрдөрдөөтө.

Аҕам мин улааппытым кэннэ, ол сиргэ тиийэн табалар ханан киирбиттэрин, ханан тахсыбыттарын көрдөрбүтэ. Ол саҕана Куртах ыанньыксыттара куруук кырдьаҕас баар диэн кэпсииллэр этэ, ону отонтон көҥөнөн кэпсииллэрэ буолуо диэн күлээччилэр. Мин эһэ бэйэтин бас билэр сиригэр киирбит адьырҕалары үүртэлии сылдьара буолуо дии саныыбын. Аҕам Байанай анаан-минээн аҕалтаан көрдөртөөбүтэ диирэ. Онтон сорох дьон, эһэ оҕотун сиэбит бөрөлөрү ирдии сылдьара буолуо дииллэр. Эһэ оҕотун сиэбиттэри, өлөрбүттэри үс сыл устата умнубакка ирдиир, маныыр диэн кэпсээн баар. Бөрөлөр суолларыгар киирэн сыттарын ылан, өстөөхтөрүн билэн эккирэппитэ буолуо. Аны бөрөлөр ууга киирэн баран төттөрү тахсыбыт суолларын ирдии барбакка үргүлдьү ууга киирэн курдары күөлү харбаан туоруура, сирин-дойдутун билэр сирэ буолан оннук көнөтүк ааспыта буолуо.

Биир күһүн уолаттарбын илдьэ баран, ол Арыылаах күөлүгэр, ол дугдаҕа олорон аҕам кэпсээнин кэпсээбитим, ханан киирбиттэрин, тахсыбыттарын көрдөрбүтүм. Аартыкка балаакка туруорунан хонон кэлбиппит. Кус көппөтөҕө.  Санаабар туох эмит биллэн ааһыа диэбитим, туох да биллибэтэҕэ.

Сахса Тар. Кулун тутар 7 күнэ.  2022 сыл

Иннокентий Корякин уруһуйа туһанылынна