Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ 2022 – 2023 сыллардааҕы сүөһү-сылгы кыстыгын түмүгүн чөкөттө. Министиэристибэ дьиэ кыылын-сүөлүн иитиигэ уонна племенной үлэҕэ департаменын салайааччыта Николай Питимко бигэргэтэринэн, төһө даҕаны ааспыт сайын курааннаан уонна сорох улуустарга ардах халаана моһуоктаан, кырыымчык оттоох хаһаайыстыба элбэҕин иһин, кыстык биир кэмник этэҥҥэ түмүктэннэ.

Чоппуусканы күһүн ааҕар буоллахтарына, ынах сүөһүнү хотонтон тахсан мэччирэҥҥэ киирэригэр, улахан хаһаайыстыбалар сайылыкка көһөрөллөрүгэр соболуу ааҕаллар. Бүтэһик дааннайынан, бары киэптээх хаһаайыстыбаларга 205 240 ынах сүөһүлээхтэр, ол иһигэр 75 223 ынахтаахтар. Былырыын баччаҕа баартан сүөһү бүттүүн ахсаана 6,3% аҕыйаабыт, ынах төбөтө 4% көҕүрээбит. Төрүөх биэриэхтээх сүөһүттэн билиҥҥитэ 49,7 бырыһыана ньирэйдэммит (былырыын баччаҕа ынах 58,6 бырыһыана төрөөбүтэ).

Сылгы бүттүүн ахсаана 205 271 төбө, ол иһигэр биэтэ – 121 887. Ааспыт сыл туһааннаах кэмин кытта тэҥнээтэххэ, сылгы 1,4 уонна биэ 1,2 бырыһыанныынан элбээбит. Бу кэмҥэ 25 456 кулун төрүөҕэ ылыллыбыт (былырыын баччаҕа баартан 2,8 %-нан ордук). Төрүөхтээх биэттэн 20,9 бырыһыана (былырыын 20,6% этэ) кулуннаммыт. Ол эрээри, мэччирэҥ кэмчи буолан, хаар аһара халыҥнык түһэн, ааспыт дьыллааҕар быдан кытаанах кыстык ааспытын сыыппаралар туоһулууллар: баар сылгыттан 12 бырыһыана, ол эбэтэр 24 533 төбө (былырыын 14 140 этэ) эбии аһатыыга тура сырытта.

Урукку сылларга от тиийбэт буоллаҕына, өрөспүүбүлүкэ баар сүөһүнү-сылгыны чөл кыстатар туһуттан атын уобаластартан, кыраайдартан атыылаһан тиэйэргэ күһэллэрэ. Ааспыт күһүөрү сайын күн-дьыл кыстыкка күчүмэҕэйдэри үөскэтэн эрэрэ биллээтин кытта Ил Дархан Айсиэн Николаев тастан кэлэр бэлэм окко суоттаммакка, бэйэ сиригэр-уотугар сирийэн оттоон, күүскэ хамнанан, сүөһү-сылгы ахсаанын энчирэппэт соругу туруорбута уонна бырабыыталыстыба айылҕа содулуттан эмсэҕэлээбит улуустарга мобильнай биригээдэлэр ыраах быраҕыллан сытар сирдэргэ тиийэн оттуулларын тэрийиигэ, кырыымчык аһылыктаахтары отунан уонна эбии аһылыгынан хааччыйыы, тиэйии-таһыы ороскуоттарын толуйууга өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн көмөнү оҥорууга дьаһаллары ыларыгар сорудахтаабыта.

“Маннык дьаһаллар кэмигэр ылыллыбатахтара буоллар, бүгүн түмүллүбүт көрдөрүүлэртэн букатын атын хартыынаны көрүөх этибит, – диир Николай Николаевич. – Сөптөөх көмө оҥоһуллубутун түмүгэр ынах сүөһүбүт ахсаана тосту аҕыйыыра тохтотулунна, сылгы уонна биэ төбөтүгэр, кыра даҕаны буоллар, эбиллии бэлиэтэннэ. Сүөһү-сылгы кыстык ыйдарыгар туһата суох өлүүтэ урукку сыллар таһымнарыттан чорбойбото.  Онон, кыстык саҕаланыытыгар үөскүү сылдьыбыт быһыыны-майгыны ааҕыстахха, чахчы уустук балаһыанньаттан сатабыллаах тэрээһин көмөтүнэн таҕыстыбыт”.

Кыстыкка кырыымчык оттоох киирбит улуустарга өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 372,2 мөл. солкуобай көрүллэн, 44 601 туонна оту тиэйии ороскуотун толуйууга 282,3 мөл. солкуобай, 4 870 туонна от атыытыгар 12,5 мөл. солкуобай уонна 933 туонна эбии аһылыгы тиэйиигэ 1,9 мөл. солкуобай тыырылыннылар. Ону тэҥэ айылҕа содулуттан ордук улаханнык эмсэҕэлээбит 8 улууска 5 003 туонна эбии аһылыгы (уотурбаны, бытарытыллыбыт оту, эбиэһи) атыылаһыыга уонна тиэйиигэ көмө оҥоһулунна. Холобур, уу хабалатыгар ылларбыт Бүлүү улууһугар 1 731,4 уонна курааннаабыт Чурапчыга 1 331 туонналыы эбии аһылык тиксэрилиннэ.

Баар чахчыларга олоҕуран ырытыы көрдөрөрүнэн, үөһэ ыйыллыбыт көмөлөр ордук көдьүүстээхтик Үөһээ Дьааҥы, Үөһээ Бүлүү, Өймөкөөн, Сунтаар, Нерюнгри, Эбээн Бытантай улуустарыгар сабыдыаллаатылар. Улуустар судаарыстыба тыа хаһаайыстыбатын салайар-дьаһайар сорох боломуочуйаларын сүгэллэринэн, ынах сүөһүнү иитиигэ тириэрдиллибит былааннаах сорудахтарын Амма, Алдан, Булуҥ, Нерюнгри, Хаҥалас улуустара толордулар. Оттон сылгыны үөрдээн иитиигэ Амма, Сунтаар, Таатта, Хаҥалас, Чурапчы, Үөһээ Дьааҥы, Куорунай, Муома, Өймөкөөн, Орто Халыма улуустара уонна “Дьокуускай куорат” куораттааҕы уокурук ситистилэр.

Василий Никифоров. Хаартыскалар улуус хаһыаттарын архыыбыттан

Өссө сэргээн ааҕыҥ:

Ыһыы үлэтигэр хаһаайыстыбалар хойутаан туруннулар эрээри, ситиһиннэрэргэ эрэллээхтэр