Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр кэлиҥҥи 5 сылга дьиэ табатын ахсаана 146,6 тыһыынчаттан 168,7 тыһыынча төбөҕө тиийдэ, ол эбэтэр 2018 сыллааҕы көрдөрүүнү кытта тэҥнээтэххэ, 15,1 бырыһыан эбиллии ситиһилиннэ. Инньэ гынан, Саха сирэ табаны иитии салаатыгар Арассыыйаҕа үс иһигэр киирэрин өссө чиҥэттэ.

Сылларынан көрдөххө, таба ахсаана 2018 с. 146 585-кэ тиийэ аҕыйыы сылдьан баран, 2019 с. – 152 068, 2020 с. – 157 396, 2021 с. – 162 599, 2022 с. 168 723 төбө буолла. Ити иһигэр племенной таба ахсаана эбээн боруодатыгар саҥа племенной репродукторы тэрийии уонна 3 племенной хаһаайыстыба хаачыстыбаҕа көрдөрүүлэрин тупсарбыттарын түмүгэр эбилиннэ.

Сопхуостар эстибиттэрин кэннэ дьиэ табатын ахсаана лаппа аҕыйыы сылдьыбыта: 1991 с. 350,2 тыһ. таба баар эбит буоллаҕына, уон сыл устатыгар сарбыллан-сарбыллан, 2001 с. 156 237-ҕэ диэри (икки төгүлтэн ордук!) көҕүрээбитэ. Онтон өрөспүүбүлүкэ таһымыгар салааны өйүүр кэккэ дьайымтыалаах дьаһаллар ылылланнар, 2010-2011 сылларга 200 тыһыынчаттан балачча тахса сылдьыбыта. Онтон эмиэ сыыйа таҥнары түспүтэ.

Таҥнары түһүүнү тохтотор, салааны сайыннарар туһуттан Ил Дархан Айсиэн Николаев тус сорудаҕынан Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин уонна бырабыыталыстыба таһымнарыгар ылыллыбыт өйүүр дьаһаллар түмүктэрин көрдөрөн эрэллэр. Өйөбүл кээмэйэ сылтан сыл улаатыннарыллан, миллиард солкуобайтан чорбойдо, сыччах 2023 сылга 200-тэн тахса мөлүйүөн солкуобайынан эбилиннэ, ыстаада 1 табатын төбөтүгэр көрүллэр субсидия ставката 4 99,5 солкуобайтан 5 335,4 солкуобайга диэри үрдэтилиннэ.

Ааспыт 5 сыл устатыгар салаа матырыйаалынай-тэхиньиичэскэй базатын бөҕөргөтөр сыаллаах 25 хараал, 87 көс дьиэ тутулунна уонна атыылаһылынна. Элбэх табалаах хаһаайыстыбалардаах Булуҥ, Томпо уонна Усуйаана улуустарыгар симиэнэҕэ 25 табаны астыыр-үөллүүр буойуна сыахтара таҥыллан турдулар. Маннык үлэ Ил Дархан тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыы стратегическай хайысхаларыгар туһуламмыт Ыйааҕын соруктарыгар олоҕурар: өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтин табаны иитии салаатыттан ылыллар бородууксуйанан хааччыйыы, өбүгэ дьарыгын харыстааһын уонна хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар үлэлээх буолууларыгар көмөлөһүү.

Быйыл саас өрөспүүбүлүкэ тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорооччуларын сийиэһигэр Айсен Николаев таба ахсаана эбиллэн иһэрэ уонна өрөспүүбүлүкэ иһигэр даҕаны, таһыгар даҕаны табаттан ылыллар бородууксуйа хамаҕатык батарыллар кыахтааҕа инникитин таба этин бырамыысыланнай кээмэйинэн оҥорон таһаарыыны былаанныырга кыах биэрэрин бэлиэтээбитэ уонна киэҥ эйгэҕэ таһаарар инниттэн Саха сирин табатын этигэр сэртипикээт ылан, эрэкилээмэлээн, хаһаайыстыбалар дохуот киллэринэр суолларын тобулуналларыгар ыйбыта.

Табаны иитии – тыа хаһаайыстыбатын салаата эрэ буолбатах, хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар олохторун укулаата. Хотугу улуустарга тыа сирин ыаллара, сүрүннээн, таба көрөн-иитэн дохуоттанан олороллор. Бу салааҕа 108 тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэтэ уонна 13 урбаанньыт-бааһынай идэтийэллэр. Ыстаадаларга барыта 1221 киһи быһаччы үлэлиириттэн табаһыта – 989, чуумсуга – 232.

Тыа хаһаайыстыбатын атын салааларыгар курдук, табаны иитиигэ үлэһит илии тиийбэтэ кистэл буолбатах. Ыраата барбакка, уон сыллааҕыны кытта тэҥнээн көрдөххө, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 2012 с. 190 биригээдэҕэ 2183 киһи (1602 табаһыт, 581 чуумсук) үлэлиирэ. Ол кэмҥэ 194 903 таба баара. Онон, солбугу бэлэмнээһин, ыччат дьону тардыы эрэйиллэрэ көстөн турар.

Ил Дархан көҕүлээһининэн 2020 с. “Эдэр табаһыт” диэн эрэгийиэн бырагыраамата ылыллан, 35-гэр диэри саастаах эдэр табаһыт олорор дьиэ атыылаһарыгар эбэтэр туттарыгар 1 мөл. солкуобай кээмэйдээх биир кэмнээх төлөбүр көрүллэр буолбута. Онтон ыла бу бырагырааманан 51 киһи туһанна. Ону таһынан таба иитэр общиналарга сыл аайы грант бэриллэр. Ааспыт сылга 44 община граҥҥа тигистэ. Табаны атыылаһарга, базаны туттарга анаан эмиэ өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн үп тиийэр. Онон, салааны сайыннарыыга туһуламмыт өйөбүл утумнаахтыкоҥоһуллар диэн түмүктүөххэ сөп.

Василий Никифоров. Сергей Карпухин уонна Дмитрий Скороходкин хаартыскалара

Өссө сэргээн ааҕыҥ:

Табаны иитии: сылаас күһүнтэн уонна халыҥ хаартан сылтаан, быйыл саас тугут төрүөҕэ хойутаан саҕаланна