Үөлээннээҕим, үс оҕо күн-күбэй ийэтэ, геолог идэлээх, общественник, Ил Түмэн депутата Татьяна Егоровалыын көрсөн кэпсэтэр баҕа санаабын ситиһэн, биир күн атах тэпсэн олорон кэпсэтэн аастыбыт. Татьяна Мүрү 1 №-дээх оскуолатын бүтэрэн, оҕо эрдэҕиттэн сөбүлүүр биология предметин дириҥэтэн үөрэтэн, биология, химия учууталын идэтин ылбыта. Бастаан оскуолаҕа учууталлаан, завучтаан баран, идэтин хайысхатын уларытан геолог буоларга быһаарынан, иккис үөрэҕэр, геологка үөрэммитэ. Онон күн бүгүҥҥэ диэри талан ылбыт идэтинэн,” Саха-Золото” хааччахтаммыт эппиэтинэстээх тэрилтэҕэ сүрүн геологынан үлэлии олорор.
Кэргэнинээн Алексей Алексеевичтыын ыал буолан, үс оҕолонон билигин Дьокуускай куорат биир общественник дьиэ кэргэнинэн буолаллар.
— Татьяна, чэ бастаан дьиэ кэргэниҥ туһунан кэпсэтиэххэ?
— Мин Алексейбынаан үйэ чиэппэриттэн ордук кэм ыал буолан олоробут. Сүрүн үлэм таһынан общественнай үлэм элбэх. Онон кэргэним мин саамай тутаах киһим, үтүө сүбэһитим. Оҕолорбут кыраларыттан кылаас, оскуола төрөппүтүн кэмитиэтиттэн саҕалаан, билигин куорат, республика таһымнаах араас тэрээһиннэри ыытабыт, тэрийэбит.
Икки улахан оҕолорбут кыргыттар, улахан кыыс Новосибирскайга олорор, үлэһит. Иккис кыыс уруһуйдуур дьоҕурдаах. Москваҕа Экономика үрдүкү оскуолатыгар анимация уонна дизайн идэтигэр иккис курска үөрэнэр. Кыра эрдэҕиттэн саха олоҥхотунан мультик оҥорор баҕа санаалаах. Уолбут оскуола үөрэнээччитэ.
— Оҕолоргутугар төһө бириэмэни аныыгытый? Дьиэ кэргэн туох үгэстэрдээҕий?
— Оҕолор кыраларыгар оскуолаҕа адьас үлэбитигэр курдук чаастатык сылдьар этибит. Ол курдук, үҥкүүнү, ырыаны, хомуска үөрэтээччилэри кытта кэпсэтэн кылааспытыгар аҕалан, анаан дьарыктыыр, үөрэттэрэр этибит. Ол түмүгэр, кылааспытыгар ансамбл үөскээбитэ. Хас биирдии үҥкүү таҥаһын төрөппүттэр бэйэбит тиктэрбит. Онон иискэ интэриэс үөскээн, саха таҥаһын ымпыгын-чымпыгын анаан үөрэтэммин, дьиэ кэргэммэр барыларыгар сахалыы таҥас тикпитим.
Хоһоон ааҕыытыгар, ораторскай искусствоны сайыннарыыга болҕомтобун уурабын. Онон оҕолорбут үһүөн хоһоону дорҕоонноохтук ааҕыыга элбэхтик кыттыбыттара. Сыанаҕа тахсартан куттаммат оҕо олоҕор элбэҕи ситиһэр диэн бигэ санаалаахпын.
Төрөппүт быһыытынан оҕо талаанын, ситэ арыллыбатах дьоҕурун арыйыыга, сайыннарыыга үлэлэһэбит.
Дьиэ кэргэн үгэстэрэ
Аймахтар ыһыахтарын тэрийэбит. Ыччат удьуорун, утумун үчүгэйдик билэр буоллаҕына, ол аймах бөҕө-таҕа тирэхтээх буолар диэн өйдөбүллээхпин. Онон аҕабыт өттүнэн аймахтар сайын Кыыс Амма биэрэгэр көрсөр, билсэр үтүө үгэстээхпит. Мин төрдүм Уус Алдан Курбуһаҕа. Билигин үгүспүт куоракка баарбытынан, манна мустан ыһыахтыыбыт. Өбүгэлэрбит тустарынан кинигэ оҥорон таһаарбыппыт. Хас биирдии ыалы киллэрэн, ким ханан, хайдах аймах буоларын туһунан быһааран суруйбуппут.
Сайын оҕолорбут кэллэхтэринэ, бары муһуннахпытына, дьиэ кэргэнинэн Амманан, Буотаманан устарбытын сөбүлүүбүт. Онон оҕолор саамай кэтэһэр биир бэлиэ түгэннэрэ сплав кэмэ. Ити курдук айылҕаҕа сылдьан, дуоһуйа сынньанан, күүс-уох ылан кэлэр олус үчүгэй.
Дьиэҕэ оҕо кыра эрдэҕиттэн көрө-харайа, аһата үөрэнэригэр, кыһамньылаах, аһыныгас буоларыгар дьиэ кыыла баара ордук дии саныыбын. Биһиги чарапаахыттан, попугайдартан саҕалаан ыкка тиийэ иитэбит. Оҕо эппиэтинэстээх, толоругас, аһыныгас буола улаатарыгар дьиэ кыылын суолтата улахан.
Оскуола – оҕо иккис дьиэтэ. Учуутал эрэ хас биирдии үөрэнээччигэ көмөлөһөр, быһаарар кыахтаах диэн оҕолорбутугар оскуола, учуутал туһунан ытыктабылынан, убаастабылынан куруук үөрэтэбит, өйдөтөбүт. Кэргэмминээн куруук бииргэ, хардары көмөлөсүһэн, өйөнсөн сылдьабыт.
Оҕо сылдьан сарсыарда эбэм, ийэм минньигэс алаадьытын сытыттан уһуктарым. Дьоллоох оҕо сааспын кытта, эбэм алаадьытын сыта быстыспат ситимнээхтэр. Онон дьиэбэр, өрөбүл күн хайаан да бурдук ас астаан чугас дьоммун күндүлүүбүн. Ардыгар наһаа ыгылыйдахпына, тууйуллуннахпына, түүн да ортото ойон туран алаадьылаан кэбиһэбин. Оччоҕо кэҥээбиккэ, уоскуйбукка дылы буолабын. Онон саха алаадьытын минньигэс сыта дьиэ кэргэни түмэр, сылаас эйгэни олохтуур дии саныыбын.
Бэлэм балыгы буолбакка, күөгүнү биэрэбит
— Татьяна, общественнай үлэҥ туһунан кэпсэтиэххэ?
— Дьокуускай куорат 26-с №-дээх оскуолатын төрөппүттэрин кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн үлэлии сылдьаммын, «Куорат бастыҥ төрөппүт кэмитиэтэ” ааты ылбыппыт. Онон 2013 сылтан куораттаҕы төрөппүт кэмитиэтигэр киирэн, олоххо көхтөөх төрөппүттэри кытта билсэн, салгыы Центральнай уокурук дьахталларын сүбэтигэр киирэммин, 2017-2021 сылларга ити общественнай түмсүүгэ бэрэссэдээтэллээбитим. Тэрийэн ыыппыт акцияларбыт, кэнсиэрдэрбит, бырайыактарбыт олус элбэхтэр.
— Аҕыйах хонуктааҕыта эйигин Дьокуускай куорат дьахталларын лигатын салайааччытынан таллылар. Эппиэтинэс өссө үрдээтэ.
— Куорат дьахталларын лигата 2010 сыллаахха официальнайдык тэриллибитэ. Сүрүн сыалынан, дьахталлары, дьиэ кэргэни түмүү, чөл олоҕу, дьиэ кэргэн бөҕө укулаатын, үтүө үгэстэргэ олоҕуран илдьэ кэлбит сыаннастарын үйэтитии буолар.
Араас сылларга лиганы Марина Силкина, Елена Борисова, Туяра Константинова уонна кэлин сылларга Антонина Титова салайбыттара.
300-чэкэ кэрэ аҥар куорат 15 уокуругуттан, куорат аттынааҕы бөһүөлэктэртэн биһиги общественнай түмсүүбүтүгэр чилиэн быһыытынан сылдьаллар. Араас сонун бырайыактары олоххо киллэрэбит. Ол курдук, быраастары кытта кэпсэтэн «Между нами девочками”, ийэ буолаары сылдьар дьахталларга ”МаМалыш”, инбэлиит оҕолоох төрөппүттэргэ “Мягкая комната”, оскуола үрдүкү кылааһын үөрэнээччилэригэр, элбэх оҕолоох ыалларга “Преображение” о.д.а. бырайыактары тэрийэн ыыттыбыт. Биир сүрүн бырайыакпытынан “Тэрчи” диэн киини үлэлэтэн, кыһалҕаҕа түбэспит элбэх дьоҥҥо көмөлөһөн, тирэх буолбуппут.
Лигабытыгар Россия, Саха сирэ таһымнаах норуот маастардара бааллар. Кинилэр көмөлөрүнэн аһымал акциялары, маастар кылаастары, атыы дьаарбаҥка-быыстапкаларын тэрийэн ыытабыт. Сыл аайы саха музейыгар «Тепло материнских рук” диэн лигабыт ийэлэрин, далбардарын оҥоһуктарын быыстапкаларын тэрийэбит. Кэнники сылларга элбэхтик граннарга кыттабыт.
Бу кыһын бары мустан 60-тан тахса паара кээнчэни, 50-чэ үтүлүгү тигэммит байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарга анаан хомуйар пууҥҥа илдьэн туттарбыппыт. Бары олус идеялаах, айылҕаттан тэрийэр, салайар дьоҕурдаах дьахталлар биһиэхэ элбэхтэр.
Кинилэр куорат уокуруктарын дьахталларын сүбэтин нөҥүө кэлэллэр. Мария Амыдаева, Марианна Кузьмина, Алеся Кондратьева, Ольга Голдобина, Вера Аммосова, Аурика Стручкова, Екатерина Аргунова, Анна Силина, Сардана Протодьяконова, о.д.а. бары тэрээһиҥҥэ көхтөөхтүк кыттар, общественник дьүөгэлэрдээхпит.
Туллук чыычаах символлаахпыт. Төһө да кыра буоллар, ырааһы, сырдыгы туоһулуур өйдөбүллээх.
Инникитин байыаннай дьайыыга кытта сылдьар дьон оҕолоругар, кэргэттэригэр улахан болҕомтону уурар былааннаахпыт. Социальнай педагогтары кытта кэпсэтэн, оҕолору, дьиэ кэргэни, аҥардас аҕалары, ийэлэри кытта үлэни күүһүрдэр баҕалаахпыт.
Биһиги көмөбүт диэн, үбүнэн, харчынан буолбакка, салгыы олоруохтаах олохторугар суолу-ииһи ыйан биэрии, сүбэ-аба буолан, кистэнэ сылдьар дьоҕурдарын сайыннаран киэҥ эйгэҕэ таһаарыы общественнай үлэбит биир сүрүн хайысхатынан буолар. Онон балыгы буолбакка, күөгүнү туттаран, бэйэлэрин арыйарга кыах биэрэбит.
— Татьяна Дмитриевна, эн 2020 сыллаахха Ил Түмэҥҥэ депутатынан талыллыбытыҥ. Депутат буоларын быһыытынан, ханнык сокуоннар олоххо киирэллэригэр үлэлэстиҥ?
— Бэйэм элбэх оҕолоох ийэ буоларым быһыытынан, дьиэ кэргэн, оҕо тус интэриэһин көмүскүүргэ кэккэ этиилэрбин киллэрэммин, сокуоннарга уларыйыы киирэн, дьон туһана сылдьарыттан үөрэбин. Холобур быһыытынан аҕаллахпына, биир ыал оҕолоро биир уһуйааҥҥа сылдьар эбэтэр, оскуолаҕа үөрэнэр буоллулар. Урукку өттүгэр ханна миэстэ көстөрүнэн араас оскуоланан тарҕанан үөрэнэр эбит буоллахтарына, билигин бары биир тэрилтэҕэ сылдьар кыахтаннылар.
Үс онтон да элбэх оҕону иитэр аҥардас аҕа республикатааҕы Ийэ хапытаалын ылар кыахтанна. Устудьуон оҕо үөрэнэ сылдьар кэмигэр төрөппүтүн сүтэрдэҕинэ, социальнай өйөбүлгэ наадыйааччылар категорияларыгар киирэр буолла. Оҕо эмтэнии кэмигэр 4 сааһыгар диэри төрөппүтүн кытта бииргэ сытан эмтэнэр кыахтанна.
Итини таһынан, депутат да буола иликпинэ, дьахталлар лигаларын туруорсууларынан, 3-тэн элбэх оҕолоох төрөппүттэр бассейҥҥа, спортивнай саалаҕа 50% чэпчэтиинэн туһанар буолбуттара. “Ийэҕэ албан аат” бочуоттаах ааты оҕо устудьуоннуур кэмигэр 23 сааһыгар диэри иҥэрэри ситиспиппит.
— Татьяна, үлэ киһини киэргэтэр дииллэринии, кытаат, салгыы даҕаны үлэлээ-хамсаа, былааннаргын, бырайыактаргын олоххо кимиилээхтик киллэрэн ис!
Екатерина Бястинова
Акция Сахапечать
