Уһун үйэлэнии кистэлэҥэ туохханый?

Бүгүн, ыам ыйын 16 күнүгэр, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Араҥас нэһилиэгэр дьоро күн буолла. Бу күн Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ытык кырдьаҕаһа, Мэҥэ Хаҥалас улууһун, Араҥас нэһилиэгин Бочуоттаах гражданина, Дьоруой Ийэ, тыыл бэтэрээнэ, «Аляска-Сибиир” салгыннааҕы байыаннай трассаҕа 1942-1943 сс. саппаас аэродромҥа үлэлэспит 101 саастаах ытык кырдьаҕас Матрена Егоровна Киренскаяны эҕэрдэлээри ыраахтан-чугастан ыалдьыттар тоҕуоруһа муһуннулар. Бу туһунан «Эркээйи» хаһыат сырдатар. 

Устуоруйаны бэрт кылгастык сэгэтэн көрдөххө, Дьабыылтан төрүттээх эдэркээн Матрена Киренская 17 сааһыттан тырахтарыыс идэтин баһылаабыта. Аҕа дойду сэриитин сылларыгар Төҥүлүгэ Сэгэлэй күөлгэ Аляска-Сибиир кистэлэҥ аэродром үлэлээбит. Манна анал сорудаҕынан быһаччы кыттыыны ылбыт дьахталлартан биирдэстэрэ буолар. 1946 с. эмиэ тырахтарыыс Никита Гаврильевич Кычкинныын ыал буолан, 10 оҕону Күн сирин көрдөрбүттэрэ.


Бастакынан Ытык кырдьаҕас Матрена Киренскаяны бэлиэ күнүнэн быһа видео-сибээһинэн Дьокуускай куораттан Үлэ уонна социальнай сайдыы миниистирэ Елена Волкова эҕэрдэлээтэ.

Матрена Егоровна кийиитэ, Тарат сүрүн уопсай үөрэхтээһинин оскуолатын төрүт култуураҕа учуутала Парасковья Лебедева ытык кырдьаҕас олоҕун устуоруйатыттан кылгастык билиһиннэрдэ. Кини: “Биһиги эбэбитинэн олус киэн туттабыт, дьоллоох дьоммут, эбэбит баарын тухары тирэхтээхпит. Кини уруккутун олох кэпсээбэт этэ, «Мин тырахтарыыстаабытым, ыһыыга үлэлиирбит”, — эрэ диирэ. Биирдэ да аччыктаабытым, сордоммутум, аас-туор олоххо олорбутум диэн муҥатыйбат этэ. Ханнык да түгэҥҥэ күлэн саһыгыратар үтүө майгылаах. Ол буолуо кини уһун үйэлэниитин кистэлэҥэ. Биһиги эбэбит Сэгэлэйгэ оттуга бүтэн хаалбыт Америкаҕа көтүөхтээх сөмөлүөтү Эбэ түгэҕиттэн соспут соҕотох бэтэрээн буолар”, — диэн киэн тутта кылгастык сырдатта.

Ытык кырдьаҕаһы улуус баһылыга Дмитрий Тихонов эҕэрдэлээтэ. Кини: “Биһиги улууспутугар бүгүн улахан суолталаах күн үүннэ. Мэҥэ Хаҥаласка 100 сааһын ааспыт 3 ытык дьонноохпут. Олортон биирдэстэрэ ытыктабылллаах Матрена Егоровна, Эн буолаҕын. Эн үлэлээн-хамсаан өрөспүүбүлүкэбит, улууспут сайдыытыгар тус кылааккын киллэрсибиккин дириҥник сыаналаан туран, СӨ Ил Дарханын Айсен Николаев илии баттааһыннаах, киһи эрэ барыта кэппэт, “Үйэ Саас” дастабырыанньалаах бэлиэни үөрүүлээх быһыыга-майгыга кэтэрдэр чиэскэ тиксэн ыччатыҥ ортотугар долгуйа турабын. Эһиги иннигитигэр биһиги көлүөнэ дьон ытык иэстээхпит, көҥүл олохпут, сайдыыбыт иһин эһиэхэ улахан махталлаахпыт. Төрөөбүт дойдубут сайдарыгар туох баар өйбүтүн-санаабытын ууран, эһиги үрдүк ааккытын ааттаан тураммыт, эһиги холобургутугар ыччаппытын иитиэхпит-сайыннарыахпыт”, — диэн туран ытыс тыаһын ортотугар “Үйэ Саас” дастабырыанньалаах бэлиэни кытта бэлэҕин, сибэкки дьөрбөтүн туттарда.

Социальнай көмүскэллээх буолуу управлениетын салайааччыта Иван Шестаков, улуус бэтэрээннэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Маргарита Максимова эҕэрдэлээтилэр. Иван Иванович: «Дьахтар киһи тырахтарыыс буолан сэрии кэмигэр аэродромҥа үлэлээн, маһы таһан, сир хорутан, бурдук ыһан, бааһынаҕа үлэлээбитэ аҕыйах буолуо. Эн 10 оҕону төрөтөн киһи-хара оҥортообутуҥ бэйэтэ дьоруойдуу быһыы буолар диэн сыаналыыбын, өссө да чэгиэн олороргор баҕарабыт”, — диэтэ.

Сиэнэ, Араҥас нэһилиэгин баһылыга Андрей Кычкин эбэтигэр өссө да уһуннук олорон үөрдэ турарыгар ис сүрэҕиттэн баҕаран туран олохтоох дьаһалта аатыттан сэмэй бэлэҕин, сибэкки дьөрбөтүн туттарда.

Матрена Егоровнаны кытта кыыһа Марфа Никитична олорор. Кини кыһамньытынан кырдьаҕас бу сааһыгар күлэ-үөрэ чэгиэнник олорор. 10 оҕолоох Дьоруой Ийэ Матрена Киренская архыыптан көстүбүт докумуонунан, төрөөбүт ыйа-күнэ 1922 сыл тохсунньу 21 күнэ диэн бигэргэтиллибит. Кини билигин 31 сиэн, 54 хос сиэн, 11 хос-хос сиэн тапталларыгар уйдаран дьоллоох олоҕу олорор.

Эбэлэрин туйаҕын хатаран сыдьааннарыгар мэхэньисээтэр идэтин баһылаабыттар элбэхтэр, ону тэҥэ, икки сиэнэ байыаннай дьайыыга дойду көмүскэлигэр сылдьаллар.

Бу күн Матрена Егоровна уһун үйэлэммититтэн, үчүгэй олоххо кэлбититтэн үөрэн-долгуйан, бар-дьонугар махталын биллэрдэ.

Марелла Баишева


Читайте нас в:

Уһун үйэлэнии кистэлэҥэ туохханый?

Бүгүн, ыам ыйын 16 күнүгэр, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Араҥас нэһилиэгэр дьоро күн буолла. Бу күн Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ытык кырдьаҕаһа, Мэҥэ Хаҥалас улууһун, Араҥас нэһилиэгин Бочуоттаах гражданина, Дьоруой Ийэ, тыыл бэтэрээнэ, «Аляска-Сибиир” салгыннааҕы байыаннай трассаҕа 1942-1943 сс. саппаас аэродромҥа үлэлэспит 101 саастаах ытык кырдьаҕас Матрена Егоровна Киренскаяны эҕэрдэлээри ыраахтан-чугастан ыалдьыттар тоҕуоруһа муһуннулар. Бу туһунан «Эркээйи» хаһыат сырдатар. 

Устуоруйаны бэрт кылгастык сэгэтэн көрдөххө, Дьабыылтан төрүттээх эдэркээн Матрена Киренская 17 сааһыттан тырахтарыыс идэтин баһылаабыта. Аҕа дойду сэриитин сылларыгар Төҥүлүгэ Сэгэлэй күөлгэ Аляска-Сибиир кистэлэҥ аэродром үлэлээбит. Манна анал сорудаҕынан быһаччы кыттыыны ылбыт дьахталлартан биирдэстэрэ буолар. 1946 с. эмиэ тырахтарыыс Никита Гаврильевич Кычкинныын ыал буолан, 10 оҕону Күн сирин көрдөрбүттэрэ.


Бастакынан Ытык кырдьаҕас Матрена Киренскаяны бэлиэ күнүнэн быһа видео-сибээһинэн Дьокуускай куораттан Үлэ уонна социальнай сайдыы миниистирэ Елена Волкова эҕэрдэлээтэ.

Матрена Егоровна кийиитэ, Тарат сүрүн уопсай үөрэхтээһинин оскуолатын төрүт култуураҕа учуутала Парасковья Лебедева ытык кырдьаҕас олоҕун устуоруйатыттан кылгастык билиһиннэрдэ. Кини: “Биһиги эбэбитинэн олус киэн туттабыт, дьоллоох дьоммут, эбэбит баарын тухары тирэхтээхпит. Кини уруккутун олох кэпсээбэт этэ, «Мин тырахтарыыстаабытым, ыһыыга үлэлиирбит”, — эрэ диирэ. Биирдэ да аччыктаабытым, сордоммутум, аас-туор олоххо олорбутум диэн муҥатыйбат этэ. Ханнык да түгэҥҥэ күлэн саһыгыратар үтүө майгылаах. Ол буолуо кини уһун үйэлэниитин кистэлэҥэ. Биһиги эбэбит Сэгэлэйгэ оттуга бүтэн хаалбыт Америкаҕа көтүөхтээх сөмөлүөтү Эбэ түгэҕиттэн соспут соҕотох бэтэрээн буолар”, — диэн киэн тутта кылгастык сырдатта.

Ытык кырдьаҕаһы улуус баһылыга Дмитрий Тихонов эҕэрдэлээтэ. Кини: “Биһиги улууспутугар бүгүн улахан суолталаах күн үүннэ. Мэҥэ Хаҥаласка 100 сааһын ааспыт 3 ытык дьонноохпут. Олортон биирдэстэрэ ытыктабылллаах Матрена Егоровна, Эн буолаҕын. Эн үлэлээн-хамсаан өрөспүүбүлүкэбит, улууспут сайдыытыгар тус кылааккын киллэрсибиккин дириҥник сыаналаан туран, СӨ Ил Дарханын Айсен Николаев илии баттааһыннаах, киһи эрэ барыта кэппэт, “Үйэ Саас” дастабырыанньалаах бэлиэни үөрүүлээх быһыыга-майгыга кэтэрдэр чиэскэ тиксэн ыччатыҥ ортотугар долгуйа турабын. Эһиги иннигитигэр биһиги көлүөнэ дьон ытык иэстээхпит, көҥүл олохпут, сайдыыбыт иһин эһиэхэ улахан махталлаахпыт. Төрөөбүт дойдубут сайдарыгар туох баар өйбүтүн-санаабытын ууран, эһиги үрдүк ааккытын ааттаан тураммыт, эһиги холобургутугар ыччаппытын иитиэхпит-сайыннарыахпыт”, — диэн туран ытыс тыаһын ортотугар “Үйэ Саас” дастабырыанньалаах бэлиэни кытта бэлэҕин, сибэкки дьөрбөтүн туттарда.

Социальнай көмүскэллээх буолуу управлениетын салайааччыта Иван Шестаков, улуус бэтэрээннэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Маргарита Максимова эҕэрдэлээтилэр. Иван Иванович: «Дьахтар киһи тырахтарыыс буолан сэрии кэмигэр аэродромҥа үлэлээн, маһы таһан, сир хорутан, бурдук ыһан, бааһынаҕа үлэлээбитэ аҕыйах буолуо. Эн 10 оҕону төрөтөн киһи-хара оҥортообутуҥ бэйэтэ дьоруойдуу быһыы буолар диэн сыаналыыбын, өссө да чэгиэн олороргор баҕарабыт”, — диэтэ.

Сиэнэ, Араҥас нэһилиэгин баһылыга Андрей Кычкин эбэтигэр өссө да уһуннук олорон үөрдэ турарыгар ис сүрэҕиттэн баҕаран туран олохтоох дьаһалта аатыттан сэмэй бэлэҕин, сибэкки дьөрбөтүн туттарда.

Матрена Егоровнаны кытта кыыһа Марфа Никитична олорор. Кини кыһамньытынан кырдьаҕас бу сааһыгар күлэ-үөрэ чэгиэнник олорор. 10 оҕолоох Дьоруой Ийэ Матрена Киренская архыыптан көстүбүт докумуонунан, төрөөбүт ыйа-күнэ 1922 сыл тохсунньу 21 күнэ диэн бигэргэтиллибит. Кини билигин 31 сиэн, 54 хос сиэн, 11 хос-хос сиэн тапталларыгар уйдаран дьоллоох олоҕу олорор.

Эбэлэрин туйаҕын хатаран сыдьааннарыгар мэхэньисээтэр идэтин баһылаабыттар элбэхтэр, ону тэҥэ, икки сиэнэ байыаннай дьайыыга дойду көмүскэлигэр сылдьаллар.

Бу күн Матрена Егоровна уһун үйэлэммититтэн, үчүгэй олоххо кэлбититтэн үөрэн-долгуйан, бар-дьонугар махталын биллэрдэ.

Марелла Баишева



Читайте дальше