Өбүгэлэрбит барахсаттар олус да сөптөөх этиилэри этэн, туттан кынаттаах этии гына сөп түбэһиннэрэн, үйэттэн үйэҕэ хаалларбыттар. Чахчы да олох устар суолугар, эрииригэр-мускууругар аҕа барахсан олоххо төһө бэлэмнээҕиттэн, кыахтааҕыттан ыал олоҕо тускуланар буоллаҕа.

Мин бүгүн эһиэхэ кэрэ кэпсээн гынан билиһиннэрэр киһим, Үөһээ Бүлүү улууһун Далыр диэн сэлиэнньэтин олохтооҕо Николай Тимофеев. Олохтоох баһаарынай чаас суоппара. Ааспыт үйэ бүтэһик сылларыттан тэриллибит саҥа өҥө тэрилтэтигэр аан бастааҥҥыттан үлэлээбит, дьоҕус тэрилтэ биир чулуу үлэһитэ. Николай Николаевич биирдэ үлэтигэр сэмэлэммитин, сириллибитин ким да истибэтэх киһитэ.

Киниэхэ сүктэриллибит сорудах наар чуолкайдык, үрдүк таһымнаахтык толоруллар. Ойуур баһаара, тутуулар баһаардара эрэ буолбакка бу дьоҕус кэлэктиип олохтоох сэлиэнньэҕэ туох эмэ суһал көмө наада буолла да, барытыгар инники күөҥҥэ сылдьар, эрэллээх байыаһа, холобурга сылдьар хоһуун үлэһитэ. Ол туоһута “За заслуги” мэтээл үһүс степенин хаһаайына.

Николай 1971 сыллаахха Далыр нэһилиэгэр элбэх оҕолоох сопхуостаах дьиэ кэргэҥҥэ, кыыс игирэ аҥардаах күн сирин көрбүтэ. Ийэлээх аҕата үлэни “өрө туппут, ололоххо олус күүстээх тардыһыылаах дьон. Далыр сэлиэнньэтин тыатын хаһаайыстыбатын салааларыгар Ньукулай тырахтарыыһынан, Марыына ыанньыксытынан үлэлээбиттэрэ. Марыына Лааһарабына хомсомуол ыҥырыытын өйөөн, улуус кииниттэн тахсан Далыры иккис дойду оҥостон, тыа сиригэр үйэтигэр үлэлээн ааспытын, үгүс үрүҥ илгэни үрүлүппүтүн, элбэх үтүө ыччаты, кэргэнэ ыарахан ыарыыттан олохтон туораабытын кэннэ, сүһүөхтэригэр туруортаабытын ахтан ааһар тоҕоостоох.

Кыра уоллара Николай бэрт кыра сааһыттан, атын оҕолортон чорбойо тыа олоҕун ыарахан үлэтин баһылыы, сатыы – кыайа улааппыта. Билигин онтуката кини киһи быһыытынан ситиитигэр, кэргэн буолан кииллийиитигэр толору кыаҕы биэрэр. Аҕата Ньукулай барахсан ураты уйаҕас, амарах сыһыана Николайга сүрэҕэр иҥэн хаалбыт. Дьиҥэр Коля аҕатын тыраахтарыгар олорсо эрэ сылдьар саҥа улаатан эрэ эрэр кэмигэр аҕата суох буолаахтаатаҕа дии. Ону этэн эрдэхтэрэ, “Хайдах сиэмэни ыһаҕын, оннук үүнүүнү ылыаҥ” — диэн. Ньукулай барахсан ыһан хаалларбыт сиэмэлэрэ сириэдийэ ситэн истэҕэ.

Николай аармыйаҕа ытык иэһин чиэстээхтик төлөөн, дойдутугар төннөн кэлээт, олоҕун аргыһын оскуола остуолуттан тахсаатын тута кэргэн ылан ийэтин дьиэтигэр киллэрбитэ. Оскуолаҕа олус үчүгэйдик үөрэммит Шура үөрэҕин салгыы ханна баҕарар барар кыахтааҕа саарбахтаммат этэ эрээри, улахан таптал салгыы үөрэҕи кылгас кэмҥэ тохтоппута. Эдэр ыал утуу – субуу икки уол оҕоломмуттара. Хайа күн ыал буолуохтарыттан сүөһү тутан, сылгы, куурусса, сибиинньэ ииттэн, олохтоохтук тэлгэһэ тэринэн барбыттара.

Билигин Александра Владимировна эбэтин суолунан, уопуттах учуутал аатын ылан, оскуола биир киэн туттар, бастыҥ, онтон кырачаан дьоҥҥо тапталлаах учууталлара. Бэлиэр үс сүһүөх кылааһын таһааран, быйыл иккис кылаас иккис ийэлэрин тэҥэ киһилэрэ. Манна барытыгар тапталлаах кэргэн, эрэллээх эркин Николай Николаевич өҥөтө, көмөтө, тирэҕэ сыаналаммат улахан сүдү күүс. Бэлиэр кылааһын орто сүһүөх кылаастарга атаарда. Ыал улахан уолаттара Владимир, Никандр идэ ылан, кэргэннэнэн, оҕолонон Дьокуускай, Покровскай куораттар олохтоохторо.

Никандр аҕата спордунан утумнаахтык дьарыктанарын батыһа сылдьан үөрэнэн, билигин гиирэ көрүҥэр Россия спордун маастара, тренер.

Александралаах Николай кэлин уолаттара кынаттара кууран дьиэлэриттэн өтөллөрүн баттаһа, утуу-субуу икки кэрэчээн кыыһы күн сиригэр бэлэхтээбиттэрэ. Кырачааннар билигин оскуола дьоно, ийэлээх аҕа уунар илиилэрэ, тэбэр атахтара. Ол аата дьиэ-уот тутаах көмөлөһөөччүлэрэ.

Күн бүгүн Далыр нэһилиэгин биир мааны ыала ыырдарын ыраатыннаран, тиэргэннэрин чэчирэтэн сүүрбэччэ ынах эмиэ оччоҕо тиийэр сыспай сиэллээҕи тутан, тэлгэһэни оҕуруот араас аһынан толорон, сибэккинэн симээн сириэдийэн олороллоро олус үчүгэй.

“Дьиэ, тиэргэн иһэ оҕо көрдөөх күлүүтүнэн, чуопчаарар саҥатынан туолара туохха да тэҥнэммэт сүдү күүс”, — диэн мичээр аллайа аҕа барахсан кэпсии олороро сүдү дьол!

Үүммүт сылга эдэркээн эһэлээх эбэ дьон оҕолорун кытта бэйэлэрин хара көлөһүннэринэн туттубут киэҥ – куоҥ баҕа санаа ымыыта буолбут дьиэлэрин аанын тэлэйэ аһан, бар дьоннорун малааһын остуолугар күүтүөхтэрэ.

Николай Николаевич олоххо ситиһиитэ, дьоһун олоҕо барыта кини киһи уолар килбиэнигэр, аҕа буолар амарах сыһыаныгар, үлүскэннээх үлэҕэ бэриниилээҕэр, чөл олох бастыҥ холобуругар, айыы киһитэ буолар үрдүк аналын толорор күүһүгэр түмүллэр! Этэҥҥэ ити курдук дьолу – соргуну түстээн, аҕа баһылык үтүө суолун салҕаан олоруҥ, үүнүҥ – сайдыҥ, саха ыалын саргытын кэҥэтиҥ! Кырыы харахтаах кынчарыйбатын, сытыы тыллаах быһа эппэтин!

Валентина Осипова К.С.Чиряев аатын сүгэр Норуот педагогикатын түмэлин мэтэдииһэ