САХА СИРЭ. КУЛУН ТУТАР 29 КҮНЭ —  ULUS.MEDIA. Уол оҕо барахсан орто дойдуга көмүскүүр-харыстыыр аналлаах кэлэр. Кини кыра сааһыттан орто дойдуга ити курдук дурда-хахха буолар үрдүк ыйаахтаах. Бэрт кыратыттан аҕата суох кэмигэр ийэтэ кыайбатын, эдьиийэ, балта сатаабатын барытын быһаарар аналлааҕын билэ улаатар. Оччоҕо бу оҕоттон дьиҥнээх, кыахтаах, Ийэ дойдутугар бэриниилээх эр киһи улаатан тахсар. Урукку уу нуурал олоххо уол оҕо уйана-хатана аармыйа олоҕор биллэр дииллэрэ.

Ол кэмҥэ хас биирдии уол оҕо Ийэ дойдутугар ытык иэһин төлөөн, 2-3 сылга сулууспалаан, сорох идэ ылан, звание сүгэн, уҥуохтуун улаатан, этэ-сиинэ ситэн, эр киһи киэбин толору кэтэн кэлэрэ төрөппүттэр барахсаттарга хайдах курдук үөрүүлээҕэй. Үгүс уолаттар аармыйа олоҕо хайдах курдук кинилэри олоххо бэлэмнээбитин, элбэх доҕору бэлэхтээбитин, уустук техниканы көрбүттэрин, онно үлэлииргэ үөрэммиттэрин киэн тутта кэпсииллэрэ.

Аҕаларын, убайдарын, таайдарын оскуолаларын ааспыт уолаттар улаатан, борбуйдарын кыаммыт кэмнэригэр Сэбиэскэй аармыйа олоҕор тардыһаллара. Үөрэнэн бүттэллэр эрэ ким урут, ким хойут, аармыйаҕа сулууспалыырга дьулуһаллара. Ытык иэстэрин толору төлөөн, араас таһымнаах бэлиэлэринэн түөстэрин толору киргэтэн төннөллөрө.

Дьэ, итинник аармыйа олоҕун толору олорон, аҕыйаҕа суох махтал суруктаах Сэбиэскэй аармыйа саппааска сылдьар сержана, билигин 67 саастаах Михаил Осипов дьиэ кэргэнин 8 уолуттан биэһин аныгы аармыйа олоҕор толору бэлэмнээх гына тыа олоҕор буһаран-хатаран атаартаабыта. Уолаттар бары биир киһи курдук махтал суруктаах, эт-хаан өттүнэн толору бэлэмнээхтэрин туоһулаан, үгүс доҕордонон, Ийэ дойдуларыгар ытык иэстэрин чиэстээхтик төлөөн иэримэ дьиэлэрин аанын арыйан төннөн кэлбиттэрэ.

Суруйдахха, кэпсээтэххэ олус судургу курдук эрээри, бу биэс сулууспалаабыт бырааттыылартан үһэ Чечня сэриитигэр кыттыыны ылбыттара. Улахан уол Егор 56 десантно-штурмовой бригадаҕа гвардия старшай сержанынан сулууспалаабыта.

Оттон Михаил — Хотугу Кавказка, байыаннай дьайыы зонатыгар, разведротаҕа, үһүс уол Семен — Чечняҕа (войска специального назначения внутренних войск) (кэлин үс сыл контрагынан) сулууспалаабыттара.

Оччотооҕу сэрии хайдах ааспытын уолаттар барахсаттар бэйэлэрэ эрэ сүрэхтэригэр сөҥөрдөн сырыттахтара… Ийэлэрэ билинэринэн, уолаттар биирдэ да аһаҕастык ол туһунан кэпсээбэтэхтэр.

Арай быйыл сиэн бырааттара ыҥырыллан барарыгар олус долгуйбуттара, барыан баҕарбатахтара сэрии ыара санааларын саппаҕырдарын туоһулуур.

Ини-биилэр төннөн кэлэн ханнык да реабилитацияны ааспакка тыа сиригэр, чэбдик салгыҥҥа үлэлээн-хамсаан, дуууһаларын сайҕаан олороллор. Егор Үөһээ Бүлүүгэ, өбүгэлэрин төрүт сиригэр, тапталлаах Трудовойугар бааһынай хаһаайыстыба тэринэн, сүөһү-сылгы ииттэн бырааттарын, балтыларын, (бииргэ төрөөбүт уоннар) сибиэһэй бэйэ аһынан хааччыйан олорор. Быыстаннар эрэ кыһыннары-сайыннары бултаан эбии көмө оҥосторун таһынан тимиринэн араас тэрили – каретатыттан мангалыгар тиийэ – уһанан дохуотун кэҥэтэ сатыыр. Кыһын, сайын олорор сиригэр кимиэхэ барытыгар, ханнык баҕарар тиэхиникэҕэ сыбаарсык бэрдэ.

Оттон Михаил мас таҥастааһынынан дьарыктанар, быраатыгар Сергейгэ сыстан сакааһынан тутуунан дьарыктанар, Хаҥалас Дьөккөнүгэр олорор. Семен контрага бүтүөҕүттэн дьонугар хаһаайыстыбаҕа көмөлөһөн үлэлээн баран, 5-6 сылтан бэттэх Дьокуускайга Росгвардияҕа байыастыы сылдьар. Сэрии ыар уустук олоҕун билэн, тус олохторугар улахан охсууну ылбыт, элбэх оҕолоох ыал үс улахан уолаттара күн бүгүнүгэр диэри дьиэлэнии боппуруоһунан хабыллыбакка сылдьаллара киһини мунчаардар.

Үөһээ Бүлүү улууһун Ороһу нэһилиэгиттэн Чечня сэриитигэр бырааттыы Котоконовтар эмиэ кыттыбыттара. Алта бииргэ төрөөбүт уолтан иккитэ – Константин уонна Илья утуу-субуу сэриигэ аттаммыттара. Улахан уол Константин 1999 сыллаахха баара эрэ 18 саастааҕар Саҥа дьыл саҕана байыаннай сулууспаҕа ыҥырыллыбыт.

Хабаровскай край Бикин куоратыгар байыаннай чааска радиотелефонист идэтин баһылаабытын кэннэ кинини 2001 сыллаахха байыаннай исписэлиистэри барыларын бирикээс быһыытынан Хотугу Кавказка салгыы сулууспалата ылбыттар.

“Анараа тиийэн 42 дивизия 71 полк 3 батальонугар биир сылы толору радиотелефонист, сибээс взводун замкомвзводунан, мотострелковай взвод хамандыырын солбуйааччынан уонна минометнай батареяҕа сулууспалаабытым. Ол кэмҥэ Владимир Путин саҥа бэрэсидьиэн буолан сыыйа баайа ас-үөл, сэп-сэбиргэл, саа-саадах чааһа тупсан саҕалаабыта. Офицердарбыт бары иккис-үһүс сэриилэригэр сылдьар, капитантан үөһээ званиелаахтара. Бары ССРС кэмигэр байыаннай училищелары бүтэрбит, уопуттаах хамандыырдар этилэр. 19 саастаах сылдьан оҕотук буолан сэриигэ ыыппыттарын улаханнык аахайбат этим, турунуу да кытаанах соҕус этэ, дьонум долгуйбуттара аҕай. Оччолорго почтанан сурук эрэ көмөтүнэн сибээс баар буолан, куруук быыс буллум даҕаны суруйа сатыырым, ийэбит сурукпутун билигин да ууруна сытар”, — диэн сэһэргиир Константин. Оттон 2002 сыллаахха улахан уол армияттан кэлбитин нөҥүө сылыгар бииргэ төрөөбүт быраатын Ильяны Чечняҕа войсковой разведкаҕа сулууспаҕа ылбыттар.

“Сулууспалаан кэлбитим кэннэ судаарыстыба бэйэтин өттүттэн көрбүт чэпчэтиилэрин туттубутум. Ол курдук аармыйаттан кэлээт икки үрдүк үөрэххэ туттарсыбыппыттан иккиэннэригэр киирбитим, атын да социальнай эбэһээтилистибэлэри толору туһаммытым. Атын бойобуой дьайыы бэтэрээннэрэ эмиэ судаарыстыба көмөтүн туһаналларыгар сүбэлиибин”, — диир кини.

Сэриигэ кыттыбыт, ол кэми чахчы этинэн-сиининэн билбит киһи быһыытынан Константин билигин НАТО дойдуларын спутниковай группировката, тас дойдуттан үрдүк технологиялаах РСЗО, артиллерийскай системалар быстала суох киирэ турар буолан күчүмэҕэйдэр үөскээтилэр диэн санаатын үллэстэр.

“Анал байыаннай дьайыы туруоруллубут сыалларын ситиһиэ диэн мин бүк эрэнэбин. Оттон эдэр дьоҥҥо дойдуну таптыырга, бэриниилээх буоларга ыҥырабын. Эһиэхэ патриотизм тэлгэһэҕит, нэһилиэккит, улуускут, өрөспүүбүлүкэҕит, дойдугут иэниттэн саҕыллыахтаах, итини барытын хабан туран үөскүөхтээх. Онно хайдах тутта-хапта, дьоҥҥо, айылҕаҕа, өбүгэҕит өйдөбүлүгэр хайдах сыһыаннаһаргыт кытта суолталаах”, — диэн түмүктээтэ Константин.

Бу курдук ини-бии уолаттар дойдуларын туһугар килбиэннээхтик киирсэн, хорсуннук сулууспалаан кэлбиттэрэ. Убайдыы бырааттыы Осиповтар, Котоконовтар эдэр дьоҥҥо холобур буолуох тустаахтар. Билигин ыытылла турар анал байыаннай дьайыыга Үөһээ Бүлүү улууһуттан аҕалаах уол Аннар кытта сылдьаллар. Кинилэргэ кыайан-хотон, дойдуларыгар ситиһии өрөгөйдөөх төннөллөрүгэр баҕарабыт.

Ulus.Media