Үөһээ Бүлүү Далырыгар ураты бэлиэ, дьоһун күн үүннэ. Нэһилиэк ытык, дириҥ историятыгар үйэлэргэ хаалар ураты суолталаах, ол курдук олохтоох балыыһаҕа норуокка биллэринэн «Сирдээҕи Аанньал» диэн үтүө ааты иҥэриммит Кривогорницына Наталья Васильевна үтүө аата үйэтитиллэн, Мэҥэ бэлиэ иҥэ хараҕаланар күнэ!

Сөҕүөх иһин үөрүүлээх түгэн саҕаланар кэмигэр аламай күммүт чаҕылыччы тыган, сааскылыы сып — сырдык буолан, сааһыран мыччыстан эрэр сирэйдэри, эдэрдэригэр түһэрбитин сөҕө көрдүм. Балыыһа иннигэр Наталья Васильевнаны истиҥник саныыр биир кэмҥэ алтыһан ааспыт кэллиэгэлэрэ, эмтэммит, үтүөкэннээх киһи сылаас ытыһыгар күөлэһийэн түспүт оҕолоро мустубуттар. Наталья Васильевна сырдык үтүө аата үйэ саас үлэлээбит, тутуллуутун туруорсубут балыыһатын чанчыгар үйэ саас иҥэриллэр,  мэҥэ бэлиэнэн кэрэһэлэнэн туруорулунна. Үөрүүлээх түгэни бэлиэтии төрөппүт үс уолаттара кэргэттэринээн кэлэн сөҕүмэр үөрүүнү, ийэ киһиэхэ сөҕүрүйбэт сүгүрүйүү бэлиэтин туоһулаатылар. Далыр ытык олохтоохторо, үйэлэригэр маҥан халааттаах аанньаллар Варвара Егоровна Дадаскинова, Мария Семеновна Буртахова, үйэтигэр балыыһа дьиэтин итиинэн хааччыйан үлэлээбит бэтэрээн Андылыров Михаил Константинович истиҥ ахтыы кэпсээннэрэ, оччотооҕу кэмнэри ахтыылара, харах уута доҕуһуоллаах, Наталья Васильевна оҕолоро көрсүһүүлээх олус истиҥник ааста. Уолаттар ис сүрэхтэриттэн үөрэ- дуоһуйа күн күбэй ийэлэрин, аҕаларын көрсүбүттүү ыга кууһан сылаанньыйан ылбыттарын биир саамай дьоллоох олохторун бэлиэ кэминэн бэлиэтээтилэр.

«Ийэ дьоло» диэн ааттаммыт дьоро күн иккис түһүмэҕин иккис чааһа олохтоох орто оскуолаҕа ыытылынна. Бу тэрээһин сүрүн сыалын-соругун Ийэҕэ, Ийэ сиргэ сүгүрүйүү, патриотизм тыыныгар иитии уонна идэни таларга сүбэ — ама буолар гына толкуйдаан К.С.Чиряев аатын сүгэр Ороһутааҕы Норуот педагогикатын киинин көҕүлээһининэн Далыр, Дүллүкү орто оскуолаларын үрдүкү кылааһын оҕолоро кыттыылаах ыытылынна.

Үөһээ Бүлүү улууһугар ыытыллар «Снежный барс»  байыаннай патриотическай көрүү кыайыылаахтара Дүллүкү, Далыр оскуолатын үрдүкү кылааһын үөрэнээччилэрэ: «Эрэниҥ,  эһиги үөрэммит, аҕаҕыт үлэлээн кылаатын киллэрсибит Далырын оскуолатыгар, күн бүгүн эрэллээх солбук үөрэнэр» диэн дакаастаан кэнэҕэски лүөччүктэр, полководецтар кэккэлии хааман, бочуоттаах хаамыны оҥорон ыалдьыттарын долгуттулар. Ыалдьыттарынан бүгүн олохтоох балыыһаҕа үтүө аата иҥэриллибит Кривогорницына Наталья Васильевна төрөппүт уолаттара: Семенов Валерий Николаевич СР үтүөлээх тренерэ, ССРС көҥүл тустууга норуоттар икки ардыларынааҕы спорт маастара, кэргэнинээн учуутал Раиса Дмитриевна Спиридоновалыын, Александр Васильевич Ксенофонтов  байыаннай идэлээх, полковник чиэстээх, кэргэнэ күннээх Киргизия кыыһа Ольга Дамирыкзеновналыын, Сергей Васильевич Ксенофонтов гражданскай авиация бочуоттаах бэтэрээнэ, ТУ — 154, АН — 24 сөмөлүөттэр лүөччүктэрэ, кэргэнинээн гражданскай авиация бочуоттаах үлэһитэ Валентина Владимировна Ксенофонтовалыын буоллулар.

Дириҥ ис хоһоонноох кэпсээннэртэн оҕолор барахсаттар харахтара чаҕылыйа тыкта. Үйэ аҥарын аһара түһэр өрдөөҕү кэм анараа өттүгэр бу уһук тыа сиригэр эмиэ кинилэр курдук сүүрэ — көтө сылдьыбыт, мөҕүллүбүт этиллибит, таптаммыт-дьарыллыбыт, сэмэлэммит-хайҕаммыт уолаттар күн бүгүн хайдахтаах ситиһиилээх дьон буолан кэлэн олороллорун илэ көрөн итэҕэйдилэр.

Инники олохторугар наадалаах, улахан суолталаах этиилэри ыалдьыттарбыт оҕолорго туһулаатылар. Валерий Николаевич:

— Оҕолор, эһиги олоххутун спортуун дьүөрэлээн! Чөл олоҕу тутуһуҥ, оччоҕо ситиһии, аат-суол да баар буолуоҕа. Мин күн бүгүҥҥэ диэри сарсыардааҥҥы зарядкаттан саҕалаан спордунан утумнаахтык дьарыктанабын. Сайын Бүлүү эбэбин төттөрү-таары харбаан туораан күүспэр күүс эбэбин.

Раиса Дмитриевна :

— Оҕолор, үөрэххитигэр кытаатыҥ, билиҥҥи үйэҕэ үөрэҕэ суох киһи сарбыллыбыт кынаттаах көтөр кэриэтэ. Киһи олоҕо уустук. Валерий биһиги кэргэттэрбит ыарахан ыарыыттан олохтон туораабыттарын кэннэ холбоһон, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн буолан олоробут . Оҕолорбут бары үрдүк үөрэҕи баһылаабыт үлэһит дьон, ыаллар. Мин бүгүн бу тэрээһинтэн ордук үөрбүтүм мин ийэм, эмиэ герой ийэ этэ, Жиркова Ксенья Илларионовна. Дьоно, төрөппүттэрэ Далыр биир бастакы уонна бочуоттанар, дьон умнубат үтүөкэн үлэһиттэрэ,эмчиттэрэ, буолалларын кырдьаҕас көлүөнэ дьонтон истибиппинэн.

Александр Васильевич:

«Тыа оҕолоро мындыр өйгө санааҕа төрүкү дьоҕурдааххыт, ону умнумаҥ! Өрүү ону санааҥ. Биһиги бырааттыылар тоҕо босхо аһатар, хааччыйар  үөрэх кыһатыгар таласпыппытый? Биллэн турар олох кыһалҕатыттан. Кыһалҕа үөрэҕэ диэн баар. Ийэбит эрдэ өлөн, ол үөрэх биһиги иитиллиибитигэр көмө буолбута. Убайдарбыт бэйэлэрэ үрдүк үөрэҕи баһылаары, эдьиийбит кыралары көрөрүн таһыгар эмиэ үөрэнэн, соҕотох аҕабыт хамнаһа ханна тиийиэй? Онон хайдах туох олоҕу таларбыт, баһылыырбыт бэйэбит илиитин иһигэр этэ. Оҕолор эһиги олоххут эмиэ бэйэҕит илиигитигэр. Үчүгэй, ирдэбиллээх уонна норуокка туһалаах дьон буоларга кыһаныҥ уонна онно дьулуһуҥ! Кырдьар сааскытыгар дьоһун олоҕу олоруоххутун баҕараҕыт билиҥҥиттэн кыһаныҥ. Мин ааппынан-суолбунан, наҕараадаларбынан билигин сүүстэн тахса тыһыынча сууммалаах пенсиялаах киһибин. Бэйэм олохпор кимтэн да, туохтан да тутулуга суох дьоһун олоҕу олоробун. Эһиги да итинник олоҕу олорор толору кыахтааххыт. Биһиги олохпутугар тэҥнээх буолуо дуо эһиги олоххут. Мин үөрэххэ туттарса барарбар, нууччалыы да сатаан саҥарбат этим. Билигин сиэним Санкт-Петербурга анал ыҥырыынан дипломант-тылбаасчыт буоларга бэлэмнэнэр».

Онтон кини кэргэнэ Ольга Дамирыкзеновна: «Эһиги, оҕолоор, ситиһиилээх буоларга билиҥҥиттэн кыһаныҥ, олох мэһэйдэрин, сүрэҕэлдьээһини, ээл-дээл буолууну хаалларан, үөрэҕи баһылааҥ. Биһиги Сашалыын дойду араас муннугар үлэлии сылдьан икки кыыс оҕоломмуппут. Уола суохпутуттан хомойорбут. Кыргыттар финансист идэлээхтэр. Онтон билигин сиэн уолбут анал ыҥырыыны ылан Санкт-Петербург куоракка английскай тылынан үөрэтэр анал оскуолаҕа, аан дойдуга таһымнаах дипломант-тылбаасчыт буоларга дьулуһан үөрэнэ сылдьар. Кини билигин 9 кылааска үөрэнэр. Бу ураты, сэдэх оскуолаҕа тус бэйэтин баҕатынан кыаҕынан, дьулуурунан тиийдэ. Аныгы үөрэх көмөтүнэн, IT ситиминэн 4-с кылаастан араас викториналарга, күрэхтэргэ, олимпиадаларга, конференциаларга кыттан, кыайыы өрөгөйүн билэн, ити ураты оскуолаҕа тиийэн үөрэнэр кыахтанна. Манна эһэтин Александр Васильевич оруола олус улахан. Эһиги Александр Васильевич биир дойдулаахтара, үрдүк чыпчааллары ситиһэр, ситиһиилээх дьон буоларгытыгар бигэтик эрэнэбин».

Сергей Васильевич этиитэ кылгас чуолкай буолла: «Биирдэ Фурсенко диэн Россия үөрэҕин миниистирин Үөһээ Бүлүүгэ аҕалан истэхпитинэ, тойон Фурсенко лүөччүктэр кабинетпытыгар киирэн кэлбитигэр: “ Бу координакка мин төрөөбүт дэриэбинэм, аҕам, ийэм үлэлээбит олохторун анаабыт сирдэрэ Далыр баар”, — диэн картаҕа көрдөрбүппэр, эһиги улахан патриот дьоҥҥут диэн кэтит баппаҕайынан илиибин ыга туппута. Эһиги эмиэ патриот буолаарыҥ. Аны саас мин үлэлиир лётнай училищебар тиийээриҥ, мин үөрэ көрсүөҕүм, күүһүм кыайарынан көмөлөһүөм».

Онтон Гражданскай авиация туйгуна, бэтэрээнэ билигин «Полярные авиалинии» директора Валентина Владимировна Дьокуускай куоракка баар авиационнай училище 5 араас хайысхаҕа идэлээх үлэһиттэри бэлэмниирин сиһилии билиһиннэрдэ. Көрсүһүү түмүгэр Валентина Владимировна: «Мин Сергей элбэх бииргэ төрөөбүттээҕин уруккуттан үчүгэйдик билэрим. Ол эрэн эдэр дьон быһыытынан аймахтары кытта ыкса алтыспат этибит. Ону Ороһутааҕы Норуот педагогикатын түмэлин методиһа, Сергей бииргэ үөрэммит үөлээннээҕэ Валентина Захаровна : “Ийэҕитин үйэтитиэххэ диэн этии көтөҕүөҕүттэн биһиги улахан, киэҥ аймах биир сомоҕо буолан эрэрбититтэн үөрэбин. Аҕабыт төрөөбүт дойдутугар маннык түмэл баар буолан саха дьоно дьоммут ааспыт олохторо, үгэстэрэ өрө тутулларыттан үөрэбит».

Ити курдук аһаҕас, истиҥ кэпсэтии түмүгэр улахан уолаттар дьоһуннук туттан, эрэллээхтик илии тутуһан баран уопсай өйдөбүнньүк хаартыскаҕа түһүүнэн бу дьоро күн түмүктэннэ.

Ороһутааҕы норуот педагогикатын дьоҕус түмэлин кэлэктиибин аатыттан бу тэрээһиҥҥэ өйөбүл буолбут Далыр орто оскуолатын дириэктэригэр Михаил Романович Семеновка, Дүллүкү оскуолатын директора Егоров Тихон Алексадровичка, өссө Дүллүкү оскуолатын оҕолоругар, айаннарын көмөлөспүт Дүллүкү дьаһалтатын аҕа баһылыгар Романов Николай Петровичка махталбытын тириэрдэбит.

Валентина Осипова, КС Чиряев аатын сүгэр Ороһутааҕы  Норуот педагогикатын киинин мэтэдииһэ

Наталья Васильевна Кривогорницына туһунан өссө бу сигэнэн киирэн ааҕыаххытын сөп:

Сирдээҕи Аанньал — Наталья Кривогорницына аатын Далырдааҕы балыыһаҕа иҥэрэри туруорсуоҕуҥ!