Төрөөбүт дойду,

Төрүт сир

Төһөҕө даҕаны

Төлкө үөскүүрүгэр

Төрүт буолар.

 (Алампа)

Төлкөбүт, дьон-аймах олоҕун тутула төрүт сирдэр сайдыыларыттан тутулуктаах. Өбүгэ олорбут сирин-уотун аатын, ол өйдөбүлүн дириҥник билэр буоллаххына, айылҕа ис дьиҥин дириҥник өйдүүгүн. Хас биирдии нэһилиэк  сирдэрэ, алаастара  куту-сүрү тутар ытык өйдөбүллээхтэр, олоҕу кэрэһилиир устуоруйалаахтар.

Мэҥэ Хаҥалас Дьаҥхаады нэһилиэгин олохтоохторо сирдэрин, алаастарын дьылҕаларын, бэлиэ суолларын-иистэрин, анал ааттарын үйэтитэргэ болҕойоллор. Нэһилиэк  устуоруйатын кэрэһилиир ытык-бэлиэ миэстэлэри үѳрэтэн, суруйан, оҥорон хаалларарга дьулуһаллар.

Дьаҥхаадылар “Өбүгэ ситимэ” тосхоллорун хайысхатынан бу туһаайыыларын өссө дириҥэтэн, кэҥэтэн өйдүүр туһуттан олохтоох бибилэтиэкэ үлэһиттэрэ Анастасия Романова, Полина Дмитриева “Төрүт сирбит кэскилэ” төгүрүк остуолу тэрийэн ыыттылар. Бу тэрээһини Дьаҥхаады нэһилиэгин баһылыгын солбуйааччы Александр Сергучев иилээн-саҕалаан ыытта. Дьокуускайтан “Ытык Маалтааны” өрөспүүбүлүкэтээҕи уопсастыбаннай тэрилтэ салайааччыта Туйаара Михайлова уонна “Доҕордоһуу уонна сайдыы форума”  эрэгийиэннээҕи уопсастыбаннай тэрилтэ салайааччыта Игнатий Тарасов ыҥырыллан ыалдьыттаатылар.

Александр Валерьевич: “Аҕа саастаах дьоммут аҕыйаан иһэллэр, биһиги көлүөнэ билбэппит элбэх. Билигин бу Н.П. Шарин курдук дьонноох буоламмыт, сүбэлэтэбит. Никита Павлович биһиэхэ көмөлөһөр, ол эрээри бу үлэ олус дириҥ, элбэх түбүгү эрэйэр. Кырдьаҕастарбыт кэннилэриттэн ситим быстыах курдук. Ол иһин оскуола үөрэнээччилэригэр тиэрдэргэ үлэ утумнаахтык барыан баҕарабын. Холобур, төрүт култуура учуутала Д.Е. Тарабукина бэйэтин баҕатынан оҕолорбутун нэһилиэк сирдэрин чинчийэргэ үөрэтэрин биһириибин. Оскуола үлэ бу хайысхатын кэҥэтиэн сөп. Историческай суолталаах сирдэрдээхпит, балыктаах күөллэрдээх алаастар бааллар, өтөхтөргө кимнээх өбүгэлэрэ олорбуттарын сиһилии киэҥник үөрэтиэхпитин сөп этэ. Олору барытын ааттарын, иэннэрин, устуоруйаларын, кимнээх олорбуттарын үөрэтэн, кылгас бэлиэтээһиннэри оҥорон, хаартаҕа киллэрэри ситиһиэҕиҥ”, – диэтэ.

Нэһилиэк ытык сүбэтин салайааччыта Н.П. Шарин: “Биһиги Ю.Е. Егоровтыын, Н.Н.Черосовтыын алаастарбытын, арыыларбытын үөрэтиигэ бэлиэтээһиннэри оҥоро сылдьабыт. Кыра даҕаны алаас ааттаах, ону барытын суруйуохпут”, – диэн санаалаах.

Ыалдьыттарбыт бэйэлэрин уопсастыбаннай тэрилтэлэрин үлэлэрин сырдаттылар, саха көрүүтүнэн уонна сокуон хараҕынан хайдах сөптөөхтүк  үлэлииргэ ыллыктаах сүбэлэри биэрдилэр.

Туйаара Павловна: “Дьаҥхаады нэһилиэгин олохтоохторо, кэскилгит туһугар олус туһалааҕы кэпсэтэ олороргут кэрэхсии иһиттим. Аҕам саастаах дьон билиигитин, көрүүгүтүн, үтүө сүбэҕитин ыччаттаргытын кытта үллэстэн, бииргэ ыкса үлэлииргитигэр баҕарабын. Хаартаҕытын оскуола оҕолоро  куйаар куодтаан оҥорон биэрдиннэр. Билиҥҥи ыччат аныгы сыыппара технологиятын баһылаата. Кэскиллээх үлэҕит түмүгэ көһүннүн”.

Игнатий Иванович: “Төрүт сиртэн төрүччүнү үөрэтии саҕыллар. Мин тэрилтэм, В.В. Путин дьаһалларыгар олоҕуран,  норуоту сомоҕолуур  аналлаах. Юрист буоламмын сөптөөхтүк дьаһанан үлэлииргитигэр сүбэлиибин. Маннык дириҥ өйдөбүллээх үлэни аат уонна харчы туһугар буолбакка, хара ааныттан дьиҥ ис тыынын туттаххытына, алгыстаах аартыккыт бэйэтэ арыллан иһиэҕэ. Сокуон хараҕын таба туһанан үлэлиэххэ эрэ наада”.

Төрүт сирбит уруккутун, билиҥҥитин, инникитин туһунан кэпсэтии ситимин  ити курдук ыалдьыттарбыт ситэрсэн биэрдилэр, бэрт сэргэх сэһэргэһии  таҕыста.  Түмүгэр, Дьаҥхаады кэлэр кэскилин туһугар, төрүт сирдэри  үйэтитэргэ уопсастыбаннай  сүбэ тэрилиннэ. Сүбэ  аныгылыы технологияны туттар ыччат дьону кытта  бииргэ алтыһан үлэлииргэ бэлэмин биллэрдэ.

Төрүт сирдэрбит устуоруйаларын,  ааттарын-суолларын тилиннэрдэхпитинэ, өбүгэбит силиһигэр-мутугар тайаныахпыт, саха буолан сандаарыахпыт, киһи буолан килбэйиэхпит.

Анна Холмогорова