Оҕуруотчут муннуга. Бастакы сиэмэлэр буору буллулар

Олунньу ыйбыт түмүктэнэрэ чугаһаата. Онон дьаһаллаах хаһаайкалар, оҕуруокка интэриэстээх дьон, рассаада буорун бэлэмнээн, бастакы сиэмэлэри түһэртиир кэмнэрэ тиийэн кэллэ. Ким аны күһүн өлгөм үүнүүнү ылыан баҕарар, тэлгэһэтигэр дыргыл сыттаах араас өҥнөөх сибэккини дэлэччи үүннэрэр баҕалаах үлэтэ-хамнаһа саҕаланар күннэрэ үүннүлэр. Оттон оҕуруот ыһан, үүнээйи олордуон баҕалаахтарга биһиги бүгүҥҥү ыалдьыппыт — биологическай наука кандидата, ботаническай сад научнай сотруднига Екатерина Афанасьева — сүүтүк сүбэлэрэ олус туһалаах буолуохтара. 

— Екатерина, олунньу ыйбыт түмүктэнэн эрэр. Дьэ бу күннэргэ ханнык үүнээйилэр, сибэккилэр сиэмэлэрэ буору булалларый?

— Олунньу ыйга күн уһаабыта биллэн, оҕуруот үлэтин кыралаан саҕалыыбыт. Ким ый халандаарын туһанар, ый хаамыытынан үлэтин былаанныан сөп. Үүнээйи олордуутугар саамай табыгастаах күннэринэн ый улаатар, төрүүр кэмин этэллэр. Ити кэмҥэ буору булбут сиэмэттэн өлгөм, быйаҥ үүнүү кэлэр. Олунньу ый бастакы чыыһылаларыгар клубника, гвоздика Шабо, бегония сиэмэтин ыстахха ситиэн син.

Ый ортотун диэки сельдерей черешковый, лук порей ыһыллар. Ый ортото-бүтүүтэ баклажан, хойут ситэр минньигэс биэрэһи ыһыахха сөп. Ый бүтүүтүгэр махровай петуния, анютины глазки, сальвия, вербена, дихондра, лобелия, кобея, цинерария приморская ыһыллар. Ый бүтүүтэ хойут ситэр, теплица иһигэр үүнэр (индетерминантнай) томаттары ыһыахха син.

Сөптөөх үүннэрэр усулуобуйаны ситистэххэ (сырдык уонна сөрүүн буоллаҕына) томат рассаадата аһары уһаабакка, теплицаҕа тахсыар диэри сөптөөхтүк үүнэр. Аһары уһаабыт томат рассаадата көһөрүгэр туспа албастардаах. Умнаһын эрийэ тутан, иһитигэр батары соҕус олордуохха син, умнаһыттан эбии силис таһааран, рассаада — үүнээйи өссө кыаҕырар.

Оттон эустома сиэмэтэ тохсунньу ый орторугар-бүтүүтүгэр ыһыллар. Сибэккилиэр диэри 5-7 ый устата сайдар. Тулуурдаах дьон үүннэрэр сибэккилэрэ. Эустоманы хайгыырым диэн күһүҥҥү кыра хаһыҥы тулуйара, сибэккитэ өр турара, сиппэтэх да бутон ваазаҕа (букекка быһыллан туран) сайдар, дьүһүнүн ылар. Суорда арааһа, өҥө дьэрэкээнэ, биир умнаска сибэккитэ элбэҕэ. Сибэккитэ роза курдук буолан, ирландская роза диэн ааттыыллар.

— «Кэнники сылларга атыыласпыт сиэмэм адьас тахсыбата» диир дьону элбэхтик истэбин. Сиэмэ атыылаһарга туохха болҕомто уурар нааданый?

— Бастакытынан, срогун көрүөххэ наада. Этикеткатыгар сурулла сылдьар буолар. Хас биирдии көрүҥ (культура) сиэмэтэ төһө өр хараллан сытара кээмэйдээх (срок хранения эбэтэр срок годности). Сороҕор этикеткаҕа сиэмэ хомуллубут сылын суруйаллар. Быһа холоон, оҕуруот аһын сиэмэтэ 3-4 сыл сытыан-хараллыан син. Аны хайдах усулуобуйаҕа сытара эмиэ оруолу оонньуур. Холодильник сиэбигэр +5 +8 кыраадыска сытара сөптөөх. Арай оҕурсу сиэмэтэ ураты, төһөнөн сиэмэ эргэ да, соччонон сиэмэ ситэр, үчүгэйдик ас биэрэр. Оҕурсу сиэмэтэ хоммулубутун утаа бастакы сылларыгар атыыр сибэккитэ элбэх буола үүнэр, 3-4 сылыттан дьэ өлгөм аһы биэрэр.

Аны ханнык фирма оҥорон, упаковкалаан таһаарбытыттан эмиэ тутулуктаах. Сорох интернетинэн сакаас, биллибэт, саарбах фирма дьону албыннаан харах таһаарыммыттара баар суол. Оннооҕор миэхэ пересорт түбэһээччи. Ол иһин биир фирматтан, биир маҕаһыынтан сиэмэни барытын ылан баран налыйымаҥ. Чуолаан ыраах улууска олорооччуларга сүбэлиибин, 2-3 сыл ыһар сиэмэҕитин ылынан, биир культураны хас да суордуттан пакет аҥаардыытынан ыһыҥ. Оччоҕо кураанах ытыһы соттон хаалыаххыт суоҕа. Холобур, моркуоп 10-ча күнүнэн тахсар. Бастакы ыһыыны куоттардаххына, хаһан тахсарын күүтэн, атын сиэмэ булан, иккистээн ыһыаххар диэри ый аҥара ааһар.

— Рассаада доруобайдык, ыалдьыбакка үүнэрин ситиһэргэ туох нааданый?

— Ордук мааныланан, көрөн-харайан, улахан тапталынан бэйэ үүннэрбит рассаадата куруутун өлгөм минньигэс астаах буолар диэн кэтии көрөбүн. Төһө да сырдык тиийбэккэ уһаан куоҕайдар, сири булаат, тута сэргэхсийэн, үүммүтүнэн, кыаҕын ылан барааччы.

Рассаада доруобай, кыахтаах буоларыгар араас төрүөт баар. Ол курдук:

— Тустаах культураҕа сөптөөх күн сырдыга. Сорох дьон түннүгэ соҕуруу көрөр буолан рассаада күн уотугар быһа сиэниллэрэ эмиэ баар суол. Ол иһин күн тиийбэтэ сүрүн хааччах буолбатах.
— Сөптөөх бириэмэҕэ ыһыы. Хас биирдии культура, үүнээйи суорда ыһыллар болдьохтоох, этикеткатыгар ситэр бириэмэтэ (скороспелый, позднеспелый, эбэтэр 85-95 дней) сурулла сылдьааччы. Ол бириэмэни таба ааҕар эбэтэр тэтэрээккэ бэлиэтэнэр олус туһалаах.
— Үүнээйигэ сөптөөх буор састаабын оҥоруу, эбэтэр талыы.
— Бириэмэтигэр сөптөөх иһиккэ көһөрүү
— Ордук уута сүүрэрин уонна үүнээйи силиһинэн тыынарын курдук иһитэ түгэҕэр хайаҕастаах буолуохтаах
— Сиэмэ тылларыгар, рассаада үүнэригэр табыгастаах температура. Сорох дьон түннүгэ, подоконнига олус тымныы буолар. Ол иһин градусник ууран кэтии сылдьыахха наада. Пеноплаһынан эбэтэр атын матырыйаалынан тэллэх ууран тымныыттан үүнээйи силиһин харыстыыр ордук.
— Ууну сөптөөхтүк кутуу, оруолу эмиэ оонньуур. Сорох культура аҕыйах ууга наадыйар. Холобур, минньигэс биэрэһи «в ежовых руковицах» тутуохха наада. Кыра соҕус иһиккэ, уутун арыый да кэмчилээн. Өлгөм усулуобуйаҕа киэбирэр, рассаада аһары барар. Оттон оҕурсуну итинник гыннахха буомурар, теплицаҕа тахсан кыаҕын бытааннык ылар. Ити барыта кэтээн көрүү, уопут түмүгэ.
— Кыһыҥҥы кэмҥэ форточката аһыллыбат түннүккэ рассаада, үүнээйи сиэмэтин таттарар ордук. Тастан киирбит тымныы салгын начаас үүнээйини өлөрөр, үлүппэтэр да, стресстэтэр.

Ол иһин куруук бар дьоммор сүбэлиибин, халыҥ тэтэрээттэ олохтоон, онно барытын суруна, бэлиэтэнэ сылдьыҥ. Кэлин дьоҥҥо бэйэҕит уопуккутун, сүбэҕитин үллэстэр, оҕуруоччут бастыҥа буолуоххут!

— Рассааданы түннүккэ, сырдыкка уурар кыахтара суох дьоҥҥо тугу сүбэлиэҥ этэй?

— Үчүгэй, хаачыстыбалаах лаампата булунуҥ диэн сүбэлиибин. 40 Вт кыра буолуо суохтаах. Киһи хараҕар табыгастаах маҥан дьүһүнүнэн тыгар светодиоднай лампалар баар буолбуттар. Дьиэ иһигэр дьон өр кэмҥэ сылдьар хоһугар ууруохха син.

Кыһыл, күөх дьүһүннээх лаампа киһи хараҕар буортулаах, дьон өр сылдьыбат хоһугар эбэтэр теплицаҕа туттуохха син.

Лаампа күнүс 10-14 ч устата холбонуохтаах. Түүн, хараҥаҕа үүнээйигэ тустаах биохимическай процесс эмиэ барар. Ол иһин үүнээйи сынньаныахтаах.

Куорат квартирата кыараҕаһа биллэр суол, хас муннук, подоконник, квадратнай миэтэрэ барыта ааҕыллан турар. Түннүккэ эбии полка, лаампалаах тимир стеллаж үүнээйи ахсаанын элбэтэргэ, миэстэ таһаарарга табыгастаах суол.

— Ботаническай садка олордуу үлэтэ эмиэ саҕаланнаҕа?

— Ботсадка ыһыы үлэтэ олунньу ыйтан кыралаан саҕаланар. Клубника, эустома хайыы үйэ ыһыллан, быган тураллар. Сүрүн күүстээх үлэ кулун тутарга барар. Буорун бэлэмнээн, иһитин толорон барытын күһүн эрдэ бэлэмнээн таһырдьа кыстыыллар. Сиэмэ талыыта, сакаастааһына, булуута-талыыта ахсынньы, тохсунньу ыйга барар. Билигин бэлэмнэнии, былааннаныы үлэтэ бара турар.

— Үүнээйини рассаадалыырга буорун табартан наһаа элбэх тутулуктаах. Дьэ рассаада олордорго, буор састааба хайдах буолуохтааҕый?

— Хас биирдии оҕуруотчут буорун тупсарарыгар бэйэтэ туспа албастардаах. Мин туттар ньымам диэн рассаада буорун бэйэм оҥоробун. «Теплай грядкабыттан» (бу технология) буор ылан, атыы буоругар «Для рассады» диэн баар буолааччы, онно эбэн оҥоробун. Сиэмэ ыһарга иҥэмтиэлээх, көпсөркөй, сииги тутар, биир да хомуоҕа суох гына кыра сиидэнэн сиидэлэммит буор барсар. Оннук буору сөпкө оҥорорго торф абырыыр, «Верховой нейтрализованный», рН 7-7,5 чугас буолуохтаах.

Буорбут микрофлоратын тупсарарга «Фитоспорин», марганцовка суурадаһынын, «Алирин», «Гамаир», «Байкал Эм», «Эмбиота» эбэтэр «ЭМ препарат» инструкциятын тутуһан кутуохха син. Рассаада улаатан туспа иһиккэ көһөр кэмигэр, пикировкалааһын диэн ааттыыбыт, буорун сүрүн састааба «Универсальнай» буор буолуон сөп.

— Кыһын таһырдьа хаалбыт сиэмэни рассаадалыыр хайдаҕый?

— Ыһан көрүҥ. Тыыннаах «жизнеспособнай» сиэмэ тахсыаҕа. Сорох культура сиэмэтэ тымныыттан адьас куттаммат, оттон сорох культура — оҕурсу бииһин ууһа «Бахчевые» үлүйүөн сөп.

— Сахабыт сирин сайыныгар олус өлгөмнүк үүнэр ханнык сибэккилэри олордор ордугуй?

— Биир сыллаах сибэкки арааһа олус элбэх, сылын аайы саҥа көрүҥ, саҥа сорт эбиллэ турар. Хас биирдии хаһаайка, далбар хотун, бэйэтэ сөбүлүүр сибэккилээх, таптыыр сортаах. Сыл аайы саҥаны эбинэн наадалаах культуратын талан ылар.

Мин саныахпар биири учуоттуохха наада. Сибэкки рассаадата үүнэригэр төһө элбэх миэстэ уонна бириэмэ биэриэххитин сөбүй? Уонна хаһан сибэккилиирэ нааданый?

Онтон сиэттэрэн сибэкки рассаадаланара маннык бөлөххө арахсар:

Өр рассаадаланар культура (3-4 ыйтан ордук): Эустома, бегония, гвоздика вербена, сальвия, махровай петуния.
Арыыйда өр рассаадаланар культура (2-3 ый): петуния, флокс Друммонда, астра китайская, агератум, львиный зев, гацания уонна да атыттар.
Түргэнник үүнэр культуралар (1-2 ый): кохия, амарант, бархатцы, рудбекия, 1 сыллаах шток роза, табак, портулак, алиссум уо.д.а.
Таһырдьа, саас сиргэ ыһыллар культуралар: космея, настурция, василек, гипсофила, годеция, лаватера, эшшольция, кореопсис уо.д.а.

— Оттон өр сыллаах үүнээйилэртэн ханныктары сүбэлиэҥ этэй?

— Кэлиҥҥи сылларга элбэх сыллаах (многолетняй декоративнай культура) үүнээйилэр киэҥник тарҕанан, дьон биһирэбилин ылан эрэллэр. Сылын аайы рассаада үүннэрэн, сиэмэ атыылаһан бадьыыстаспаккын. Биһиги тыйыс тымныыбытын тулуйар, сыл аайы сибэккилиир, тупсаҕай көрүҥнээх үүнээйилэр араастара 200-тэн тахса буолла. Наука үлэһитэ буоларым быһыытынан, дьон дөбөҥнүк өйдүүрүн туһуттан сааһылаан, наардаан кэпсиирбин сөбүлүүбүн.

Элбэх сыллаах үүнээйини таларга сибэккитин дьүһүнүн, төһө өр уонна хаһан сибэккилиирин, төһө уһунун, сэбирдэҕин быһыытын, буорун састаабыгар, күҥҥэ, ууга төһө наадыйарын учуоттаан туспа клумба оҥоруохха син.
Элбэх сыллаах үүнээйилэртэн сүбэлиэм этэ сортовой пионнары, азиатскай лилиялары, очитоктары, дельфиниум арааһын, котовник, иссоп, лилейник, бадан, уо.д.а. кэрэчээн сибэккилэри.

— Екатерина, эн биһиги хаһыаппыт ааҕааччыларын кэтэһиилээх ыалдьыта буолаҕын. Хаһаайкалар астына ааҕалларын, оннооҕор эн сүбэлэргин анаан кырыйан мунньан иһэллэрин туһунан элбэхтик истэбин. Онон махтанан туран, салгыы үүнээйи, оҕуруот тиэмэтин кэмиттэн кэмигэр бу курдук кэпсии, сүбэлии тураргар баҕарабын.

Кэпсэттэ Екатерина Бястинова


Читайте нас в:

Оҕуруотчут муннуга. Бастакы сиэмэлэр буору буллулар

Олунньу ыйбыт түмүктэнэрэ чугаһаата. Онон дьаһаллаах хаһаайкалар, оҕуруокка интэриэстээх дьон, рассаада буорун бэлэмнээн, бастакы сиэмэлэри түһэртиир кэмнэрэ тиийэн кэллэ. Ким аны күһүн өлгөм үүнүүнү ылыан баҕарар, тэлгэһэтигэр дыргыл сыттаах араас өҥнөөх сибэккини дэлэччи үүннэрэр баҕалаах үлэтэ-хамнаһа саҕаланар күннэрэ үүннүлэр. Оттон оҕуруот ыһан, үүнээйи олордуон баҕалаахтарга биһиги бүгүҥҥү ыалдьыппыт — биологическай наука кандидата, ботаническай сад научнай сотруднига Екатерина Афанасьева — сүүтүк сүбэлэрэ олус туһалаах буолуохтара. 

— Екатерина, олунньу ыйбыт түмүктэнэн эрэр. Дьэ бу күннэргэ ханнык үүнээйилэр, сибэккилэр сиэмэлэрэ буору булалларый?

— Олунньу ыйга күн уһаабыта биллэн, оҕуруот үлэтин кыралаан саҕалыыбыт. Ким ый халандаарын туһанар, ый хаамыытынан үлэтин былаанныан сөп. Үүнээйи олордуутугар саамай табыгастаах күннэринэн ый улаатар, төрүүр кэмин этэллэр. Ити кэмҥэ буору булбут сиэмэттэн өлгөм, быйаҥ үүнүү кэлэр. Олунньу ый бастакы чыыһылаларыгар клубника, гвоздика Шабо, бегония сиэмэтин ыстахха ситиэн син.

Ый ортотун диэки сельдерей черешковый, лук порей ыһыллар. Ый ортото-бүтүүтэ баклажан, хойут ситэр минньигэс биэрэһи ыһыахха сөп. Ый бүтүүтүгэр махровай петуния, анютины глазки, сальвия, вербена, дихондра, лобелия, кобея, цинерария приморская ыһыллар. Ый бүтүүтэ хойут ситэр, теплица иһигэр үүнэр (индетерминантнай) томаттары ыһыахха син.

Сөптөөх үүннэрэр усулуобуйаны ситистэххэ (сырдык уонна сөрүүн буоллаҕына) томат рассаадата аһары уһаабакка, теплицаҕа тахсыар диэри сөптөөхтүк үүнэр. Аһары уһаабыт томат рассаадата көһөрүгэр туспа албастардаах. Умнаһын эрийэ тутан, иһитигэр батары соҕус олордуохха син, умнаһыттан эбии силис таһааран, рассаада — үүнээйи өссө кыаҕырар.

Оттон эустома сиэмэтэ тохсунньу ый орторугар-бүтүүтүгэр ыһыллар. Сибэккилиэр диэри 5-7 ый устата сайдар. Тулуурдаах дьон үүннэрэр сибэккилэрэ. Эустоманы хайгыырым диэн күһүҥҥү кыра хаһыҥы тулуйара, сибэккитэ өр турара, сиппэтэх да бутон ваазаҕа (букекка быһыллан туран) сайдар, дьүһүнүн ылар. Суорда арааһа, өҥө дьэрэкээнэ, биир умнаска сибэккитэ элбэҕэ. Сибэккитэ роза курдук буолан, ирландская роза диэн ааттыыллар.

— «Кэнники сылларга атыыласпыт сиэмэм адьас тахсыбата» диир дьону элбэхтик истэбин. Сиэмэ атыылаһарга туохха болҕомто уурар нааданый?

— Бастакытынан, срогун көрүөххэ наада. Этикеткатыгар сурулла сылдьар буолар. Хас биирдии көрүҥ (культура) сиэмэтэ төһө өр хараллан сытара кээмэйдээх (срок хранения эбэтэр срок годности). Сороҕор этикеткаҕа сиэмэ хомуллубут сылын суруйаллар. Быһа холоон, оҕуруот аһын сиэмэтэ 3-4 сыл сытыан-хараллыан син. Аны хайдах усулуобуйаҕа сытара эмиэ оруолу оонньуур. Холодильник сиэбигэр +5 +8 кыраадыска сытара сөптөөх. Арай оҕурсу сиэмэтэ ураты, төһөнөн сиэмэ эргэ да, соччонон сиэмэ ситэр, үчүгэйдик ас биэрэр. Оҕурсу сиэмэтэ хоммулубутун утаа бастакы сылларыгар атыыр сибэккитэ элбэх буола үүнэр, 3-4 сылыттан дьэ өлгөм аһы биэрэр.

Аны ханнык фирма оҥорон, упаковкалаан таһаарбытыттан эмиэ тутулуктаах. Сорох интернетинэн сакаас, биллибэт, саарбах фирма дьону албыннаан харах таһаарыммыттара баар суол. Оннооҕор миэхэ пересорт түбэһээччи. Ол иһин биир фирматтан, биир маҕаһыынтан сиэмэни барытын ылан баран налыйымаҥ. Чуолаан ыраах улууска олорооччуларга сүбэлиибин, 2-3 сыл ыһар сиэмэҕитин ылынан, биир культураны хас да суордуттан пакет аҥаардыытынан ыһыҥ. Оччоҕо кураанах ытыһы соттон хаалыаххыт суоҕа. Холобур, моркуоп 10-ча күнүнэн тахсар. Бастакы ыһыыны куоттардаххына, хаһан тахсарын күүтэн, атын сиэмэ булан, иккистээн ыһыаххар диэри ый аҥара ааһар.

— Рассаада доруобайдык, ыалдьыбакка үүнэрин ситиһэргэ туох нааданый?

— Ордук мааныланан, көрөн-харайан, улахан тапталынан бэйэ үүннэрбит рассаадата куруутун өлгөм минньигэс астаах буолар диэн кэтии көрөбүн. Төһө да сырдык тиийбэккэ уһаан куоҕайдар, сири булаат, тута сэргэхсийэн, үүммүтүнэн, кыаҕын ылан барааччы.

Рассаада доруобай, кыахтаах буоларыгар араас төрүөт баар. Ол курдук:

— Тустаах культураҕа сөптөөх күн сырдыга. Сорох дьон түннүгэ соҕуруу көрөр буолан рассаада күн уотугар быһа сиэниллэрэ эмиэ баар суол. Ол иһин күн тиийбэтэ сүрүн хааччах буолбатах.
— Сөптөөх бириэмэҕэ ыһыы. Хас биирдии культура, үүнээйи суорда ыһыллар болдьохтоох, этикеткатыгар ситэр бириэмэтэ (скороспелый, позднеспелый, эбэтэр 85-95 дней) сурулла сылдьааччы. Ол бириэмэни таба ааҕар эбэтэр тэтэрээккэ бэлиэтэнэр олус туһалаах.
— Үүнээйигэ сөптөөх буор састаабын оҥоруу, эбэтэр талыы.
— Бириэмэтигэр сөптөөх иһиккэ көһөрүү
— Ордук уута сүүрэрин уонна үүнээйи силиһинэн тыынарын курдук иһитэ түгэҕэр хайаҕастаах буолуохтаах
— Сиэмэ тылларыгар, рассаада үүнэригэр табыгастаах температура. Сорох дьон түннүгэ, подоконнига олус тымныы буолар. Ол иһин градусник ууран кэтии сылдьыахха наада. Пеноплаһынан эбэтэр атын матырыйаалынан тэллэх ууран тымныыттан үүнээйи силиһин харыстыыр ордук.
— Ууну сөптөөхтүк кутуу, оруолу эмиэ оонньуур. Сорох культура аҕыйах ууга наадыйар. Холобур, минньигэс биэрэһи «в ежовых руковицах» тутуохха наада. Кыра соҕус иһиккэ, уутун арыый да кэмчилээн. Өлгөм усулуобуйаҕа киэбирэр, рассаада аһары барар. Оттон оҕурсуну итинник гыннахха буомурар, теплицаҕа тахсан кыаҕын бытааннык ылар. Ити барыта кэтээн көрүү, уопут түмүгэ.
— Кыһыҥҥы кэмҥэ форточката аһыллыбат түннүккэ рассаада, үүнээйи сиэмэтин таттарар ордук. Тастан киирбит тымныы салгын начаас үүнээйини өлөрөр, үлүппэтэр да, стресстэтэр.

Ол иһин куруук бар дьоммор сүбэлиибин, халыҥ тэтэрээттэ олохтоон, онно барытын суруна, бэлиэтэнэ сылдьыҥ. Кэлин дьоҥҥо бэйэҕит уопуккутун, сүбэҕитин үллэстэр, оҕуруоччут бастыҥа буолуоххут!

— Рассааданы түннүккэ, сырдыкка уурар кыахтара суох дьоҥҥо тугу сүбэлиэҥ этэй?

— Үчүгэй, хаачыстыбалаах лаампата булунуҥ диэн сүбэлиибин. 40 Вт кыра буолуо суохтаах. Киһи хараҕар табыгастаах маҥан дьүһүнүнэн тыгар светодиоднай лампалар баар буолбуттар. Дьиэ иһигэр дьон өр кэмҥэ сылдьар хоһугар ууруохха син.

Кыһыл, күөх дьүһүннээх лаампа киһи хараҕар буортулаах, дьон өр сылдьыбат хоһугар эбэтэр теплицаҕа туттуохха син.

Лаампа күнүс 10-14 ч устата холбонуохтаах. Түүн, хараҥаҕа үүнээйигэ тустаах биохимическай процесс эмиэ барар. Ол иһин үүнээйи сынньаныахтаах.

Куорат квартирата кыараҕаһа биллэр суол, хас муннук, подоконник, квадратнай миэтэрэ барыта ааҕыллан турар. Түннүккэ эбии полка, лаампалаах тимир стеллаж үүнээйи ахсаанын элбэтэргэ, миэстэ таһаарарга табыгастаах суол.

— Ботаническай садка олордуу үлэтэ эмиэ саҕаланнаҕа?

— Ботсадка ыһыы үлэтэ олунньу ыйтан кыралаан саҕаланар. Клубника, эустома хайыы үйэ ыһыллан, быган тураллар. Сүрүн күүстээх үлэ кулун тутарга барар. Буорун бэлэмнээн, иһитин толорон барытын күһүн эрдэ бэлэмнээн таһырдьа кыстыыллар. Сиэмэ талыыта, сакаастааһына, булуута-талыыта ахсынньы, тохсунньу ыйга барар. Билигин бэлэмнэнии, былааннаныы үлэтэ бара турар.

— Үүнээйини рассаадалыырга буорун табартан наһаа элбэх тутулуктаах. Дьэ рассаада олордорго, буор састааба хайдах буолуохтааҕый?

— Хас биирдии оҕуруотчут буорун тупсарарыгар бэйэтэ туспа албастардаах. Мин туттар ньымам диэн рассаада буорун бэйэм оҥоробун. «Теплай грядкабыттан» (бу технология) буор ылан, атыы буоругар «Для рассады» диэн баар буолааччы, онно эбэн оҥоробун. Сиэмэ ыһарга иҥэмтиэлээх, көпсөркөй, сииги тутар, биир да хомуоҕа суох гына кыра сиидэнэн сиидэлэммит буор барсар. Оннук буору сөпкө оҥорорго торф абырыыр, «Верховой нейтрализованный», рН 7-7,5 чугас буолуохтаах.

Буорбут микрофлоратын тупсарарга «Фитоспорин», марганцовка суурадаһынын, «Алирин», «Гамаир», «Байкал Эм», «Эмбиота» эбэтэр «ЭМ препарат» инструкциятын тутуһан кутуохха син. Рассаада улаатан туспа иһиккэ көһөр кэмигэр, пикировкалааһын диэн ааттыыбыт, буорун сүрүн састааба «Универсальнай» буор буолуон сөп.

— Кыһын таһырдьа хаалбыт сиэмэни рассаадалыыр хайдаҕый?

— Ыһан көрүҥ. Тыыннаах «жизнеспособнай» сиэмэ тахсыаҕа. Сорох культура сиэмэтэ тымныыттан адьас куттаммат, оттон сорох культура — оҕурсу бииһин ууһа «Бахчевые» үлүйүөн сөп.

— Сахабыт сирин сайыныгар олус өлгөмнүк үүнэр ханнык сибэккилэри олордор ордугуй?

— Биир сыллаах сибэкки арааһа олус элбэх, сылын аайы саҥа көрүҥ, саҥа сорт эбиллэ турар. Хас биирдии хаһаайка, далбар хотун, бэйэтэ сөбүлүүр сибэккилээх, таптыыр сортаах. Сыл аайы саҥаны эбинэн наадалаах культуратын талан ылар.

Мин саныахпар биири учуоттуохха наада. Сибэкки рассаадата үүнэригэр төһө элбэх миэстэ уонна бириэмэ биэриэххитин сөбүй? Уонна хаһан сибэккилиирэ нааданый?

Онтон сиэттэрэн сибэкки рассаадаланара маннык бөлөххө арахсар:

Өр рассаадаланар культура (3-4 ыйтан ордук): Эустома, бегония, гвоздика вербена, сальвия, махровай петуния.
Арыыйда өр рассаадаланар культура (2-3 ый): петуния, флокс Друммонда, астра китайская, агератум, львиный зев, гацания уонна да атыттар.
Түргэнник үүнэр культуралар (1-2 ый): кохия, амарант, бархатцы, рудбекия, 1 сыллаах шток роза, табак, портулак, алиссум уо.д.а.
Таһырдьа, саас сиргэ ыһыллар культуралар: космея, настурция, василек, гипсофила, годеция, лаватера, эшшольция, кореопсис уо.д.а.

— Оттон өр сыллаах үүнээйилэртэн ханныктары сүбэлиэҥ этэй?

— Кэлиҥҥи сылларга элбэх сыллаах (многолетняй декоративнай культура) үүнээйилэр киэҥник тарҕанан, дьон биһирэбилин ылан эрэллэр. Сылын аайы рассаада үүннэрэн, сиэмэ атыылаһан бадьыыстаспаккын. Биһиги тыйыс тымныыбытын тулуйар, сыл аайы сибэккилиир, тупсаҕай көрүҥнээх үүнээйилэр араастара 200-тэн тахса буолла. Наука үлэһитэ буоларым быһыытынан, дьон дөбөҥнүк өйдүүрүн туһуттан сааһылаан, наардаан кэпсиирбин сөбүлүүбүн.

Элбэх сыллаах үүнээйини таларга сибэккитин дьүһүнүн, төһө өр уонна хаһан сибэккилиирин, төһө уһунун, сэбирдэҕин быһыытын, буорун састаабыгар, күҥҥэ, ууга төһө наадыйарын учуоттаан туспа клумба оҥоруохха син.
Элбэх сыллаах үүнээйилэртэн сүбэлиэм этэ сортовой пионнары, азиатскай лилиялары, очитоктары, дельфиниум арааһын, котовник, иссоп, лилейник, бадан, уо.д.а. кэрэчээн сибэккилэри.

— Екатерина, эн биһиги хаһыаппыт ааҕааччыларын кэтэһиилээх ыалдьыта буолаҕын. Хаһаайкалар астына ааҕалларын, оннооҕор эн сүбэлэргин анаан кырыйан мунньан иһэллэрин туһунан элбэхтик истэбин. Онон махтанан туран, салгыы үүнээйи, оҕуруот тиэмэтин кэмиттэн кэмигэр бу курдук кэпсии, сүбэлии тураргар баҕарабын.

Кэпсэттэ Екатерина Бястинова



Читайте дальше

Юмор ЧП Спорт СВО Отдых Обо всём Мир Культ