Саллаат ийэтэ: Инникигэ эрэлгитин хаһан да ыһыктымаҥ

САХА СИРЭ. Олунньу 22 күнэ — ULUS.MEDIA. Киһиэхэ саамай чугас киһитэ күн күбэй ийэтэ буолар. Анал байыаннай дьайыыларга сылдьар ыччаттарбыт ийэлэрэ оҕолоруттан санаарҕаан, төһөлөөх утуйар уулара көтөрүн, кинилэр түөрт эркиннэрэ эрэ билэн эрдэҕэ. Саамай айманааччылар кинилэр буолахтаахтара. Ол эрээри бу уустук кэмҥэ түмүүлээх, сомоҕолоһуулаах буоллахпытына, туох баар ыарахаттары, күчүмэҕэйдэри барытын этэҥҥэ туоруохпут.

Аҕа дойдуларын көмүскүү сылдьар буойуттар дьиэ кэргэттэрин Кэмитиэтин регионнааҕы салаатын салайааччытыгар Светлана Диодорова кабинетыгар олордохпуна, сып сырдык сэбэрэлээх саллаат ийэтэ киирэн кэлбитэ. Онуоха Светлана: «Хаһыакка суруллуон сөптөөх кытаанах санаалаах, инникигэ эрэллээх, дьон санаатын өрө көтөҕөр ийэ, бу Лена Семеновна сылдьар», — диэбитэ.

«Ийээ, наһаа долгуйума»

Саллаат ийэтин кытта атах тэпсэн олорон кэпсэппиппит. Тохсунньуга 21 сааһын туолбут уолчаана Алексей (биллэр биричиинэнэн аата уларытылынна) аармыйаҕа сулууспалыы сылдьан, муус устар ыйга хантараак баттаспыт. Ол кэнниттэн уоппускаҕа ахтар-саныыр төрөөбүт дойдутугар кэлэн, чугас дьонун кытта көрсүбүтэ.

Алексей бэс ыйыгар Украинаҕа анал байыаннай дьайыыга кытта айаҥҥа туруммут. Бэһис ыйыгар уолчаан передовойга сылдьан, иһигэр оскуолактар түһэннэр бааһырдыбыттара. Биир күн Лена Семеновна ватсабын арыйбыта Алексейтан «ийээ, наһаа долгуйума, мин бааһырдым, Крымҥа Феодосия куоракка госпитальга эмтэнэ сытабын» диэн иһитиннэрии ыыппыт этэ.

Онно ийэ төһөлөөх аймаммыта, көмүскэтин уутун тохпута буолуой? Итинник түгэҥҥэ тугу да гыныаххын билбэтиҥ, муммут кус оҕотун курдук буолан хааларыҥ, баар суол.

Уолум иһитиннэриитин көрөн баран, олох дөйөн хаалбытым. Алексейы Феодосияттан Новороссийскай госпиталыгар көһөрбүттэрэ. «Айыы киһитэ аһыныгас, күн киһитэ көмүскэс» дииллэрэ сөптөөх да эбит. Новороссийскайга кинини олох билбэт дьон, биир дойдулаахтара мэлдьи тиийэн көрсөллөр, ас аҕалаллар эбит. Уолчааным: «Маама, бу сүөгэйдээх алаадьы сии олоробун, биир дойдулаахтарым аҕаллылар», — диэн үөрэ-көтө төлөпүөннээччи. Элбэх киһи өйөбүл буолбут этэ. Табаарыстара, биир дойдулаахтара мэлдьи төлөпүөнүнэн кэпсэтэллэр эбит. Ийэ киһи быһыытынан кинилэргэ ис сүрэхпиттэн махтанабын, — диэн кэпсээбитэ Лена Семеновна

Алдьархай состоруулаах буолар

«Алдьархай соҕотох буолбат, состоруулаах буолар» диэччилэр. Лена Семеновна уолчаана анал байыаннай дьайыыга сырыттаҕына, ааспыт 2022 сыл ыам ыйын бүтэһик күнүгэр олоҕун аргыһа үһүс группалаах инбэлиит Валерий Гаврилович ыстаадаҕа табаһыттыы сылдьан, табаларыгар баран-баран, хомойуох иһин, төннүбэтэҕэ.

Биир дойдулаахтара, табаһыттар, ыксаллаах быһыы-майгы үлэһиттэрэ киэҥ нэлэмэн туундараҕа көрдүү сатаабыттара да, булбатахтара. Муҥ саатар көмүс уҥуоҕа булуллан, кистэммитэ буоллар, чугас дьоннорун санааларыгар арыый чэпчэки буолуох этэ. Билигин кинилэргэ төһөлөөх ыарахан буолуой?

— Сир хараардаҕына, сылыйдаҕына, кэргэммин салгыы көрдүөхтэрэ диэн эрэллээхпин. Түүлбүтүгэр мэлдьи киирэр. Күһүн тымныылар түспүттэригэр түүлбэр Валерий «наһаа тымныы, таҥаста аҕал», — диэн көрдөспүтэ. Киһилии хараллыбакка, төһөлөөх дууһата эрэйдэнэ сылдьара буолуой. Айылҕаттаан айдарыылаах дьоҥҥо тахса сылдьыбытым. Өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр кытта. Ол эрээри туох да туһалаабата.

Дьиҥэ, кини айылҕаттан тэйиччи, сири-дойдуну үчүгэйдик билбэт-көрбөт бөһүөлэк киһитэ этэ. Тоҕо табаһыттыы барбытын өйүм хоппот. Ити буолар быатыгар буоллаҕа… — диир Лена Семеновна.

Саха волонтердар маладьыастар

Ийэ барахсан уолчаана бааһырбытын, госпиталга киирбитин истэн, аны олоҕун аргыһа ууга тааһы бырахпыттыы сүтэн хаалан, муна-тэнэ, санаарҕыы сырыттаҕына, саха волонтердар сибээскэ тахсыбыттар. Лена Семеновна уустук кэмигэр туһулаан Светлана Диодорова күүс-көмө, өйөбүл буолбут.

Биирдэ Светланалыын кэпсэтэ олордохпуна, авиабилиэти хостоон таһаарда уонна сарсын уолгун Алексейы көрсө көтөҕүн диэбитигэр, бу соһуйбуппун, бу үөрбүппүн. Айаммыт ороскуотун барытын уйуммуттара, Москваҕа ханна түһэрбитин, барытын ыйан-кэрдэн биэрбиттэрэ. Орто кыыһым Москваҕа ыксаллаах быһыы-майгы сулууспатыгар үлэлиир. Волонтердар эмиэ тэрийэннэр, оҕом аэропорка сибэккилээх көрсүбүтэ, бу үчүгэйин. Киһи барахсаҥҥа кыра да наада.

Наһаа үчүгэйдик оҕобун кытта көрсөн, кэпсэтэн-ипсэтэн, санаалыын чэпчээн, дойдубар төннүбүтүм.
Ити уустук кэммэр саха волонтердар наһаа да күүстээх өйөбүлү оҥорбуттара. Кыһалҕабын кытта соҕотоҕун хаалларбатахтара. Театрга кытта сырытыннарбыттара. Ыһыктынан кэбистэхпинэ, уолчааммар, кыргыттарбар куһаҕан буоларын билэбин. Онон күүстээх санаабын ылынаммын, бэйэбин илиибэр ылбытым, — диэн кэпсээбитэ саллаат ийэтэ.

Байыаннай буолар баҕалаах

Күн күбэй ийэ барахсан таптыыр уолчаанын туһунан ыйыталаспыппар сирэйдиин-харахтыын сырдыы түспүтэ.
Алексей эргиччи талааннаах уолчаан эбит. Оҕо эрдэҕиттэн спордунан утумнаахтык дьарыктаммыт. Ол курдук, ГТО кыһыл көмүс значогу ылары ситиспит. Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан, хайыһарынан уонна харбааһынынан олус сөбүлээн дьарыктаммыт.

— Алеша дойдутугар Аллараа Халымаҕа Черскэй оскуолатыгар тоҕус кылааһы үөрэнэн бүтэрбитэ. Манна искусство оскуолатыгар гитараҕа оонньуурга уһуйуллубута. Ол кэнниттэн Мирнэйгэ кадетскай оскуолаҕа салгыы үөрэммитэ. Оҕо эрдэҕиттэн байыаннай буолар ыра санаалааҕа.

Орто оскуоланы бүтэрэн баран, Омскайдааҕы авиационнай колледжка үөрэнэ киирбитэ. Олох туйгуннук үөрэнэ сылдьан, бу идэ миэнэ буолбатах, сыыспыппын диэн ааспыт сыл ыам ыйыгар сайабылыанньа суруйан, уурайбыта. Байыаннай буолар баҕатын ыһыктыбат. Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар буоларбыт быһыытынан, хантарааккын тохтот дии сатаабытым да, истибэт. Кини бэйэтин талбыт олоххо суола буолар. Онон хайыыр да кыаҕым суох.

Наһаа кэпсэтинньэҥ, үөрүнньэҥ. Онон билбэт дьонун кытта түргэнник биир тылы булар. Ити киһи быһыытынан үтүө хаачыстыбата уонна спордунан дьарыктанар буолан, эт-хаан өттүнэн сайдыылааҕа, анал байыаннай дьайыыга сылдьарыгар улаханнык көмөлөстөҕө.

Бу күннэргэ Алексей дойдутугар кэлэн, сэниэ ылан, сынньанан, субуотаҕа төттөрү көттө. Анал байыаннай дьайыыга кытта сылдьар оҕолордоох ийэлэргэ, аҕаларга инникигэ эрэлгитин хаһан да ыһыктымаҥ диэм этэ, — диир Лена Семеновна.

* * *
Саллаат ийэтин кытта кэпсэтэ олорон, ити үлүгэрдээх кыһалҕаҕа сылдьан, санаата күүһүн, кытаанаҕын, олоххо дьулуурун, амарах санаалааҕын тута билбитим. Кини амарах санаалааҕа доруобуйатыгар хааччахтаах оҕону иитэ ылбытыттан да көстөр. Лена Семеновналыын кэпсэтэрбэр үлэтэ суох сылдьара. Ол иннинэ кини социальнай эйгэҕэ үлэлээбит этэ. Инникитин иһирэх ийэ үлэ булуоҕар, олоҕун аргыһын көмүс уҥуоҕа булулларыгар эрэнэбин. Уолчаана Алексей этэҥҥэ эргиллэн кэлэн, байыаннай идэтин баһылаан, ыал буолан, чугас дьонун үөрдүөҕэр саарбахтаабаппын.

Людмила НОГОВИЦЫНА


Читайте нас в:

Саллаат ийэтэ: Инникигэ эрэлгитин хаһан да ыһыктымаҥ

САХА СИРЭ. Олунньу 22 күнэ — ULUS.MEDIA. Киһиэхэ саамай чугас киһитэ күн күбэй ийэтэ буолар. Анал байыаннай дьайыыларга сылдьар ыччаттарбыт ийэлэрэ оҕолоруттан санаарҕаан, төһөлөөх утуйар уулара көтөрүн, кинилэр түөрт эркиннэрэ эрэ билэн эрдэҕэ. Саамай айманааччылар кинилэр буолахтаахтара. Ол эрээри бу уустук кэмҥэ түмүүлээх, сомоҕолоһуулаах буоллахпытына, туох баар ыарахаттары, күчүмэҕэйдэри барытын этэҥҥэ туоруохпут.

Аҕа дойдуларын көмүскүү сылдьар буойуттар дьиэ кэргэттэрин Кэмитиэтин регионнааҕы салаатын салайааччытыгар Светлана Диодорова кабинетыгар олордохпуна, сып сырдык сэбэрэлээх саллаат ийэтэ киирэн кэлбитэ. Онуоха Светлана: «Хаһыакка суруллуон сөптөөх кытаанах санаалаах, инникигэ эрэллээх, дьон санаатын өрө көтөҕөр ийэ, бу Лена Семеновна сылдьар», — диэбитэ.

«Ийээ, наһаа долгуйума»

Саллаат ийэтин кытта атах тэпсэн олорон кэпсэппиппит. Тохсунньуга 21 сааһын туолбут уолчаана Алексей (биллэр биричиинэнэн аата уларытылынна) аармыйаҕа сулууспалыы сылдьан, муус устар ыйга хантараак баттаспыт. Ол кэнниттэн уоппускаҕа ахтар-саныыр төрөөбүт дойдутугар кэлэн, чугас дьонун кытта көрсүбүтэ.

Алексей бэс ыйыгар Украинаҕа анал байыаннай дьайыыга кытта айаҥҥа туруммут. Бэһис ыйыгар уолчаан передовойга сылдьан, иһигэр оскуолактар түһэннэр бааһырдыбыттара. Биир күн Лена Семеновна ватсабын арыйбыта Алексейтан «ийээ, наһаа долгуйума, мин бааһырдым, Крымҥа Феодосия куоракка госпитальга эмтэнэ сытабын» диэн иһитиннэрии ыыппыт этэ.

Онно ийэ төһөлөөх аймаммыта, көмүскэтин уутун тохпута буолуой? Итинник түгэҥҥэ тугу да гыныаххын билбэтиҥ, муммут кус оҕотун курдук буолан хааларыҥ, баар суол.

Уолум иһитиннэриитин көрөн баран, олох дөйөн хаалбытым. Алексейы Феодосияттан Новороссийскай госпиталыгар көһөрбүттэрэ. «Айыы киһитэ аһыныгас, күн киһитэ көмүскэс» дииллэрэ сөптөөх да эбит. Новороссийскайга кинини олох билбэт дьон, биир дойдулаахтара мэлдьи тиийэн көрсөллөр, ас аҕалаллар эбит. Уолчааным: «Маама, бу сүөгэйдээх алаадьы сии олоробун, биир дойдулаахтарым аҕаллылар», — диэн үөрэ-көтө төлөпүөннээччи. Элбэх киһи өйөбүл буолбут этэ. Табаарыстара, биир дойдулаахтара мэлдьи төлөпүөнүнэн кэпсэтэллэр эбит. Ийэ киһи быһыытынан кинилэргэ ис сүрэхпиттэн махтанабын, — диэн кэпсээбитэ Лена Семеновна

Алдьархай состоруулаах буолар

«Алдьархай соҕотох буолбат, состоруулаах буолар» диэччилэр. Лена Семеновна уолчаана анал байыаннай дьайыыга сырыттаҕына, ааспыт 2022 сыл ыам ыйын бүтэһик күнүгэр олоҕун аргыһа үһүс группалаах инбэлиит Валерий Гаврилович ыстаадаҕа табаһыттыы сылдьан, табаларыгар баран-баран, хомойуох иһин, төннүбэтэҕэ.

Биир дойдулаахтара, табаһыттар, ыксаллаах быһыы-майгы үлэһиттэрэ киэҥ нэлэмэн туундараҕа көрдүү сатаабыттара да, булбатахтара. Муҥ саатар көмүс уҥуоҕа булуллан, кистэммитэ буоллар, чугас дьоннорун санааларыгар арыый чэпчэки буолуох этэ. Билигин кинилэргэ төһөлөөх ыарахан буолуой?

— Сир хараардаҕына, сылыйдаҕына, кэргэммин салгыы көрдүөхтэрэ диэн эрэллээхпин. Түүлбүтүгэр мэлдьи киирэр. Күһүн тымныылар түспүттэригэр түүлбэр Валерий «наһаа тымныы, таҥаста аҕал», — диэн көрдөспүтэ. Киһилии хараллыбакка, төһөлөөх дууһата эрэйдэнэ сылдьара буолуой. Айылҕаттаан айдарыылаах дьоҥҥо тахса сылдьыбытым. Өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр кытта. Ол эрээри туох да туһалаабата.

Дьиҥэ, кини айылҕаттан тэйиччи, сири-дойдуну үчүгэйдик билбэт-көрбөт бөһүөлэк киһитэ этэ. Тоҕо табаһыттыы барбытын өйүм хоппот. Ити буолар быатыгар буоллаҕа… — диир Лена Семеновна.

Саха волонтердар маладьыастар

Ийэ барахсан уолчаана бааһырбытын, госпиталга киирбитин истэн, аны олоҕун аргыһа ууга тааһы бырахпыттыы сүтэн хаалан, муна-тэнэ, санаарҕыы сырыттаҕына, саха волонтердар сибээскэ тахсыбыттар. Лена Семеновна уустук кэмигэр туһулаан Светлана Диодорова күүс-көмө, өйөбүл буолбут.

Биирдэ Светланалыын кэпсэтэ олордохпуна, авиабилиэти хостоон таһаарда уонна сарсын уолгун Алексейы көрсө көтөҕүн диэбитигэр, бу соһуйбуппун, бу үөрбүппүн. Айаммыт ороскуотун барытын уйуммуттара, Москваҕа ханна түһэрбитин, барытын ыйан-кэрдэн биэрбиттэрэ. Орто кыыһым Москваҕа ыксаллаах быһыы-майгы сулууспатыгар үлэлиир. Волонтердар эмиэ тэрийэннэр, оҕом аэропорка сибэккилээх көрсүбүтэ, бу үчүгэйин. Киһи барахсаҥҥа кыра да наада.

Наһаа үчүгэйдик оҕобун кытта көрсөн, кэпсэтэн-ипсэтэн, санаалыын чэпчээн, дойдубар төннүбүтүм.
Ити уустук кэммэр саха волонтердар наһаа да күүстээх өйөбүлү оҥорбуттара. Кыһалҕабын кытта соҕотоҕун хаалларбатахтара. Театрга кытта сырытыннарбыттара. Ыһыктынан кэбистэхпинэ, уолчааммар, кыргыттарбар куһаҕан буоларын билэбин. Онон күүстээх санаабын ылынаммын, бэйэбин илиибэр ылбытым, — диэн кэпсээбитэ саллаат ийэтэ.

Байыаннай буолар баҕалаах

Күн күбэй ийэ барахсан таптыыр уолчаанын туһунан ыйыталаспыппар сирэйдиин-харахтыын сырдыы түспүтэ.
Алексей эргиччи талааннаах уолчаан эбит. Оҕо эрдэҕиттэн спордунан утумнаахтык дьарыктаммыт. Ол курдук, ГТО кыһыл көмүс значогу ылары ситиспит. Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан, хайыһарынан уонна харбааһынынан олус сөбүлээн дьарыктаммыт.

— Алеша дойдутугар Аллараа Халымаҕа Черскэй оскуолатыгар тоҕус кылааһы үөрэнэн бүтэрбитэ. Манна искусство оскуолатыгар гитараҕа оонньуурга уһуйуллубута. Ол кэнниттэн Мирнэйгэ кадетскай оскуолаҕа салгыы үөрэммитэ. Оҕо эрдэҕиттэн байыаннай буолар ыра санаалааҕа.

Орто оскуоланы бүтэрэн баран, Омскайдааҕы авиационнай колледжка үөрэнэ киирбитэ. Олох туйгуннук үөрэнэ сылдьан, бу идэ миэнэ буолбатах, сыыспыппын диэн ааспыт сыл ыам ыйыгар сайабылыанньа суруйан, уурайбыта. Байыаннай буолар баҕатын ыһыктыбат. Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар буоларбыт быһыытынан, хантарааккын тохтот дии сатаабытым да, истибэт. Кини бэйэтин талбыт олоххо суола буолар. Онон хайыыр да кыаҕым суох.

Наһаа кэпсэтинньэҥ, үөрүнньэҥ. Онон билбэт дьонун кытта түргэнник биир тылы булар. Ити киһи быһыытынан үтүө хаачыстыбата уонна спордунан дьарыктанар буолан, эт-хаан өттүнэн сайдыылааҕа, анал байыаннай дьайыыга сылдьарыгар улаханнык көмөлөстөҕө.

Бу күннэргэ Алексей дойдутугар кэлэн, сэниэ ылан, сынньанан, субуотаҕа төттөрү көттө. Анал байыаннай дьайыыга кытта сылдьар оҕолордоох ийэлэргэ, аҕаларга инникигэ эрэлгитин хаһан да ыһыктымаҥ диэм этэ, — диир Лена Семеновна.

* * *
Саллаат ийэтин кытта кэпсэтэ олорон, ити үлүгэрдээх кыһалҕаҕа сылдьан, санаата күүһүн, кытаанаҕын, олоххо дьулуурун, амарах санаалааҕын тута билбитим. Кини амарах санаалааҕа доруобуйатыгар хааччахтаах оҕону иитэ ылбытыттан да көстөр. Лена Семеновналыын кэпсэтэрбэр үлэтэ суох сылдьара. Ол иннинэ кини социальнай эйгэҕэ үлэлээбит этэ. Инникитин иһирэх ийэ үлэ булуоҕар, олоҕун аргыһын көмүс уҥуоҕа булулларыгар эрэнэбин. Уолчаана Алексей этэҥҥэ эргиллэн кэлэн, байыаннай идэтин баһылаан, ыал буолан, чугас дьонун үөрдүөҕэр саарбахтаабаппын.

Людмила НОГОВИЦЫНА



Читайте дальше

Юмор ЧП Спорт СВО Разное Отдых Мир Культ