Саха сирэ. Олунньу 22 күнэ — ULUS.MEDIA. Суруйааччылар Д.П. Коркин аатынан Чурапчытааҕы физическэй культура уонна спорт судаарыстыбаннай институтун салалтатын уонна наукаҕа үлэһиттэрин кытары көрүстүлэр.

Кэпсэтии маҥнайгы аҥара төгүрүк остуол тула барда. Манна институт үлэһиттэрэ инники былааннарыттан үллэһиннилэр. Билигин институт наука киэҥ киэлитигэр бэчээккэ тахсара кэккэ уустуктардаах буолан турар. Атыннык эттэххэ, устудьуоннар суруйбут научнай хайысхалаах ыстатыйалара, монографиялар аата-ахсаана суох түмүллүбүттэр уонна салгыы бэчээккэ тахсаллара биир кэм кэтэһиилээх-манаһыылаах, ахсааннаах буолан сайдыы хаамыыта, сырдатыыта ситэтэ суох эбит. Онон институт үлэһиттэрэ научнай үлэлэри бэчээттиир анал хонуу көрдүүргэ соруммуттар. Кинилэр ол туһунан араас этиилэрдээхтэр уонна суруйааччылартан хайдах сөпкө дьаһанар туһунан кэккэ сүбэлэри көрдөөтүлэр. Маны сэргэ физическэй культура наукатын үлэһиттэринэбии биир кэскиллээх былааннарынан институт иһинэн научнай бары ирдэбиллэргэ толору хоруйдуур сурунаалы төрүттүөхтэрин ыраланаллар.

“Биһиги сахалар ураты культуралаах, эти-хааны сайыннарыы өттүгэр кэккэ этиилэрдэх, аан дойдуга саҥаны киллэрэр норуоппут”, – диэн үлэһиттэр үллэстэллэр. Ол курдук институт биир сүрүн үлэтинэн саха национальнай спордун көрүҥэ – мас тардыһыыта аан дойду түһүлгэтигэр тахсарын ситиһиитэ буолар. Онон сибээстээн кинилэргэ спорт бу көрүҥэр анал үөрэтэр литературалары суруйуу уонна бэчээттээһин соруга турар. Биллэн турар, бу хайысхаҕа үгүс элбэх үлэ барара күүтүллэр. Холобура, тиэрминнэри ситэрии, сиидэлээһин, ханалытыы, сөпкө туттуу. Салгыы бу үлэлэр ситтэхтэринэ-хоттохторуна атын омук тылыгар тылбаастанан, араас дойдулар оскуолаларынан тарҕанан, оҕолору кыра саастарыттан саҕалаан спорт бу ураты көрүҥэр сыһыаран тэнитиэхтээхтэр. Онтон тиһэх сыал – мас тардыһыыта олимпийскай көрүҥ быһыытынан ылыныы… Институт үлэһиттэрэ күн бүгүн мас тардыһыытын тэнитиигэ араас үлэлэри ыыталлар. Ол курдук, аҥардас ааспыт нэдиэлэ бүтүүтэ Монголияҕа, Бурятияҕа баран үлэлээн, мас тардыһыытын күрэхтэһиитин хайдах сөпкө ыытарга үөрэтэн кэлбиттэр.

Институт иһинэн аныгы ирдэбиллэргэ эмиэ толору эппиэттиир научнай лаборатория үлэлиир эбит. Лаборатория спортсменнар эт-хаан өттүнэн сайдыыларын кэтээн көрөр, итэҕэс-быһаҕас, хайа эрэ өттүгэр өрө тардыныы баар буоллаҕына ону кэмигэр ыйар-кэрдэр сыаллаах-соруктаах.

Күн иккис аҥарыгар суруйааччылар устудьуоннары уонна Чурапчы олохтоохторун кытары көрүстүлэр. Саха сирин Суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, поэт, публицист Гаврил Андросов мустубут дьоҥҥо саха литературатын үлэтин-хамнаһын, сыалын-соругун кытары билиһиннэрдэ, эдэр көлүөнэҕэ хайдах суруйар түһүлгэҕэ үктэнэр суоллар тустарынан кэпсээтэ. Гаврил Гаврильевич спортсменҥа эт-хаан өттүнэн сайдыытыгар эбии төрүт тылбыт сүмэтин, уус-уран литературабытын, дойдубут былыргытын кытары ыкса билсиитэ кинини олоххо араас өттүнэн сайыннарарын, ситэрэрин-хоторорун туһунан санатта. Салгыы Саха сирин Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, поэт Ольга Янцен аныгы кэм литературатын, бэйэтэ суруйуон баҕалаах дьон үлэлэрэ бэчээккэ хайдах тахсарын туһунан иһитиннэрдэ, ыччат литератураҕа сыстан духуобунай өттүнэн биллэ сайдарын туһунан быһаарда. Мустубут дьон суруйааччыларга араас ыйытыктары биэрдилэр, бэйэлэрин дьарыктарын туһунан кэпсээтилэр. Ити курдук көрсүһүү олус көхтөөхтүк ааста уонна икки өттүттэн дуоһуйуу аргыстанна.

Д.П. Коркин аатынан Чурапчытааҕы физическэй культура уонна спорт судаарыстыбаннай института Россияҕа бу хайысхаҕа үлэлиир 14 үөрэх үрдүкү кыһатыттан биирдэстэрэ буолар. Институт үөрэҕэ түспүт кэминэн 1934 сыл ыйыллар. Чурапчытаҕы үрдүк үөрэх бу кыһата үс олимпиеһы, ССРС, РСФСР, САССР, РФ, СӨ араас үрдүкү таһымнардаах спордун маастардарын иитэн таһаарбыта. Институт 116 үлэһиттээх, кэтэхтиин холбоон 700 устудьуоннаах, үс факультет иһинэн 9 хайысханы толору тосхоллуур, магистратураҕа уонна аспирантураҕа салгыы сайыннарар дойдубут биир тарбахха баттанар бигэ тэрилтэтэ буолар. Институт ССРС, РСФСР, САССР үтүөлээх тренерэ, САССР үтүөлээх учуутала, олимпиецтарбыт бахсылара Дмитрий Петрович Коркин аатын сүгэр.

Утум ЗАХАРОВ