СИА хаартыскаҕа түһэриитэ

ДЬОКУУСКАЙ. Олунньу 20 күнэ — Ulus.Media. Саха Өрөспүүбүлүкэтин Уопсастыбаннай палаататын тыа сирин сайыннарыыга, АПК-ка уонна олохтоох салайыныыга хамыыһыйатын бу дьыл кулун тутар 1 күнүттэн күүһүгэр киирэр “Сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарын уонна РФ чопчу сокуоннай аакталарыгар уларытыылары киллэрии тустарынан” федеральнай сокуоҥҥа сыһыаннаах ыйытыгар Россельхознадзор Амур уобалаһыгар уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр управлениетын салайааччыта Яна Любченкова маннык быһаарыы суругу ыытта.

– Бу Сокуон сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталара тыа хаһаайыстыбатын үлэтигэр, ол иһигэр тыа хаһаайыстыбатыгар туһаныллар сири өҥсүтүүгэ көдьүүстээхтик туттуллалларын улаатыннарар сыаллаах. Сокуоҥҥа ыйылларынан, сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарыгар ноһуом, көтөр хойуута, ходуул, сүөһү иигэ уонна хаһаайыстыбаҕа туттуллубут уу биир сиргэ мунньуллан, кирдээх убаҕаска кубулуйбута  киирэллэр.

Саҥа Сокуон сүөһүнү иитии салаатыгар ойоҕос бородуукталары туттууну сүрүннүүрүн таһынан билигин үлэлиир сокуоннарга бэйэ-бэйэлэригэр сөп түбэспэт, утарсар түгэннэр баалларын туоратар сыаллаах, сокуон ситэтэ суоҕуттан сүөһү иитэр тэрилтэлэри ыстарааптыыллара: сүөһү-көтөр хойуута оҥорон таһаарыы III-V кылаас кутталлаах тобоҕорэбэтэр уоҕурдуу оҥоһуллар бородууксуйатыгар сыһыаннааҕа чопчу ыйыллыбат этэ.

Тустаах Сокуон ылыллыар диэри тыа хаһаайыстыбатын кыылын-сүөлүн сааҕа-иигэ оҥорон таһаарыы уонна аһылыгы туһаныы тобоҕун курдук көрүллэрэ. Онон сиэттэрэн, тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэлэрэ тулалыыр эйгэни дьүдэтэллэрин иһин төлөбүр киллэрэллэрэ ирдэнэрэ. Саҥа Сокуон сүөһү-көтөр сааҕын, ходуулу уонна мунньуллубут кирдээх убаҕаһы дьиэ кыылын-сүөлүн иитии бородуукталарынан билинэр буолан, үөһэ ыйыллыбыт ирдэбиллэр дьайбаттар. Урут, өскөтүн тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэтэ лиссиэнсийэлэппэтэх, “тулалыыр эйгэни дьүдэтэрин иһин” төлөбүр киллэрбэтэх буоллаҕына, ыстарааптанар этэ.

Тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарар тэрилтэлэр, урбаанньыттар, юридическай сирэйи тэриммэтэх бааһынай (пиэримэр) хаһаайыстыбалар тыа хаһаайыстыбатын кыылын-сүөлүн иитэллэриттэн тахсар бэссэстибэлэри ойоҕос бородуукталарга эбэтэр тобохторго киллэрэллэрин бэйэлэрэ быһаараллар.

Саҥа Сокуонунан, өскөтүн тэрилтэ ирдэбили, тэхиньиичэскэй усулуобуйаны барытын тутуһан, сүөһүтүн-көтөрүн сааҕын органическай уоҕурдуу оҥорон таһаарар буоллаҕына, маннык түбэлтэҕэ ноһуом тобоҕунан ааҕыллыбат буолан, бу үлэтин лиссиэнсийэлэппэт уонна тулалыыр эйгэҕэ мөкү дьайыы иһин төлөөбөт. Ол гынан баран, сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарын туһаныы ирдэбиллэрин кэстэххэ, тобохторунан ааҕыллалларын бэлиэтиир тоҕоостоох. Кэһиинэн ааҕыллаллар:

• оҥоһуллубатах, курсутуллубатах ойоҕос бородуукталары анаан бэлэмнэниллибит тутуулар уонна (эбэтэр) ойоҕос бородуукталары ууран харайарга уонна (эбэтэр) уоҕурдуу оҥорорго анаммыт миэстэлэр, ол иһигэр сүөһү-көтөр сааҕын уурар сирдэр, тас өттүлэригэр харайыы;
• ойоҕос бородуукталары анаан бэлэмнэниллибит тутуулар уонна (эбэтэр) ойоҕос бородуукталары ууран харайарга уонна (эбэтэр) уоҕурдуу оҥорорго анаммыт миэстэлэр, ол иһигэр сүөһү-көтөр сааҕын уурар сирдэр, тас өттүлэригэр оҥоруу, курсутуу;
• РФ бырабыыталыстыбатын “Сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарын туттуу ирдэбиллэрин бигэргэтии туһунан” 1940-с №-дээх 2022 с. алтынньы 31 күнүнээҕи уурааҕынан бигэргэммит сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарын ирдэбиллэрин 15-с уонна 16-с пууннарын ирдэбиллэригэр сөп түбэспэт ойоҕос бородуукталары туһаныы;
• РФ бырабыыталыстыбатын “Сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарын туттуу ирдэбиллэрин бигэргэтии туһунан” 1940-с №-дээх 2022 с. алтынньы 31 күнүнээҕи уурааҕынан бигэргэммит сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарын ирдэбиллэрин 15-с уонна 16-с пууннарын ирдэбиллэрин кэһэн туран, ойоҕос бородуукталары тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарбат дьоҥҥо биэрии;
• сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарын олоххо-дьаһахха, атын үлэҕэ-хамнаска туһаныллыбыт уонна булкаас, ол иһигэр нэһилиэнньэлээх пууннартан (тыа хаһаайыстыбатын кыыла-сүөлэ турар эбийиэгэр кэлэр түбэлтэтигэр), сүүрүгүрэн ааһар кирдээх ууну кыттабииргэ харайыы, уоҕурдуу оҥоруу;
• сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарын дьон олорор сирэ, тулалыыр эйгэ уонна айылҕа, ол иһигэр – кырыс буор, уу, ойуур, киртийбэттэрин кыайан хааччыйбат гидро-мэхэньиичэскэй тэриллэри (шлангалаах, нүөлсүтэр систиэмэлэри) туттан, тиэйии-таһыы.

Мантан аллара сокуон өттүттэн сүрүннүүргэ ылыллыбыт быраап-нуорма аакталарын испииһэгин биэрэбит:

• “Сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарын уонна РФ чопчу сокуоннай аакталарыгар уларытыылары киллэрии тустарынан” 2022 с. от ыйын 14 күнүгэр ылыллыбыт 248-с №-дээх федеральнай сокуон;
• “Сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарын туттууга олохтоммут ирдэбиллэри кэһиилэр түмүктэригэр ойоҕос бородуукталар тобохторунан ааҕыллар испииһэктэрин бигэргэтии туһунан” РФ бырабыыталыстыбатын 2022 сыл алтынньы 31 күнүнээҕи 3256-с №-дээх дьаһала;
• “Сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарын туттууга ирдэбиллэри бигэргэтии туһунан” РФ бырабыыталыстыбатын 2022 сыл алтынньы 31 күнүнээҕи 1940-с №-дээх уурааҕа;
• “Тыа хаһаайыстыбатын кыылын-сүөлүн иитии түмүгэр тахсар бэссэстибэлэри сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарыгар киллэрэр туһунан биллэрии бэрээдэгин, болдьоҕун уонна киэбин бигэргэтэр туһунан” Арассыыйа Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин 2022 сыл алтынньы 7 күнүнээҕи 671-с №-дээх бирикээһэ.

Россельхознадзор боломуочуйатыгар сүөһүнү иитии ойоҕос бородуукталарын харайыыга, оҥорууга, тиэйиигэ уонна атыылааһыҥҥа олохтоммут ирдэбиллэри сүөһү иитээччилэр тутуһалларын хонтуруоллааһын киирэр. Өскөтүн сүөһү иитээччи бэссэстибэлэри органическай уоҕурдууга туттуон сананар буоллаҕына, ол туһунан Россельхознадзорга биллэриэх тустаах. Биллэрии бэрээдэгэ, болдьоҕо уонна киэбэ РФ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин үөһэ ыйыллыбыт бирикээһинэн бигэргэммиттэрэ:

• тыа хаһаайыстыбатын кыылын-сүөлүн иитиигэ тахсар бэссэстибэлэри ойоҕос бородуукталарга киллэрэр туһунан биллэрии кэлэр сылга сыл аайы ахсынньы 31 күнүттэн хойутаабакка ыытыллыахтаах;
• 2023 сылга биллэрии 2023 сыл кулун тутар 1 күнүттэн 2023 сыл ыам ыйын 1 күнүгэр диэри, кэлэр сыллааҕыга 2023 сыл ахсынньы 31 күнүгэр диэри бэриллиэхтээх;
• туһааннаах сылга регистрацияламмыт биллэрээччилэр уонна бэссэстибэлэри ойоҕос бородуукталарга киллэрэргэ быһаарыммыттар регистрацияламмыт күннэриттэн икки ый иһигэр сыл хаалбыт кэмигэр биллэрии ыыталлар.

Кэлэр сылга биллэриини сүөһү иитээччилэр олорор, үлэлиир сирдэригэр баар Россельхознадзор эрэгийиэннээҕи управлениетыгар тус бэйэлэрэ туттарыллыбытын туһунан иһитиннэриилээх почта сибээһинэн эбэтэр “Электроннай илии баттааһын туһунан” федеральнай сокуоҥҥа (06.04.2011) олоҕуран электроннай илии баттааһыннаах, “Судаарыстыбаннай уонна муниципальнай өҥөлөр биир кэлим порталлара” федеральнай судаарыстыбаннай иһитиннэрэр тиһиги туһанан, электроннай докумуон киэбинэн ыытыахтаахтар. Онуоха, биллэриигэ ыйыллыбыт сибидиэнньэлэр уларыйар түбэлтэлэригэр, биллэрээччи туһааннаах сыл ахсынньы 31 күнүгэр диэри көннөрүү ыытар бырааптаах.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин сиригэр-уотугар олорор дьон биллэриигитин маннык аадырыска ыытаҕыт: 677009, Дьокуускай к., Некрасов уулуссата, 2А, эбэтэр электроннай ньыманан vvn_724@mail.ru.

Василий Никифоров